CV
Stijn van Duinhoven en Karin Zwiggelaar zijn beiden adviseur bij M&I/Partners.
Om onderstaande en alle andere premium artikelen te lezen, moet u inloggen of een account aanmaken.
U kunt nog {free_articles_left} premium artikel gratis lezen. Om meer premium artikelen te lezen, moet u inloggen of een account aanmaken.
AI heeft de potentie om de zorg te transformeren. Waar slimme algoritmen en AI-tools tot voor kort toekomstmuziek leken, zijn ze nu steeds vaker realiteit in ziekenhuizen en huisartsenpraktijken. Ze kunnen zorgen voor snellere diagnoses, minder administratie en meer tijd voor de patiënt. Maar die belofte komt niet vanzelf. Verantwoord gebruik van AI vraagt om zorgprofessionals die begrijpen hoe AI werkt, waar de kansen liggen én waar de grenzen zijn. Onbekend maakt onbemind - dat remt niet alleen het gebruik, maar vergroot ook het risico op fouten en onbedoelde gevolgen zoals privacy-inbreuken of discriminatie door vooroordelen (bias) in de data of algoritmes.
In ons vorige artikel1 (in ICT&health 3) benadrukten we dat AI-geletterdheid een essentiële randvoorwaarde is voor veilige, effectieve en ethisch verantwoorde inzet van AI in de zorg. In dit vervolg gaan we een stap verder: hoe werk je concreet aan AI-geletterdheid binnen je organisatie? Welke stappen kun je zetten om nieuwsgierigheid te prikkelen, kennis op te bouwen en vertrouwen te creëren? We gingen daarvoor onder meer in gesprek met Lauren Pollinger, klinisch informaticus van het Franciscus Ziekenhuis. In dit vervolgartikel laten we zien hoe je AI-geletterdheid in de praktijk brengt: met concrete stappen, voorbeelden en praktische handvatten.
AI-geletterdheid begint met nieuwsgierigheid. Niet alleen erover praten, maar ook zelf ervaren wat AI kan betekenen. Dat begint vaak klein: een gesprek met collega’s, een demo van een AI-tool, of gewoon zelf eens ChatGPT of Copilot proberen. Door AI te verkennen in de eigen werkomgeving, met eigen vragen, ontstaat vertrouwen én eigenaarschap. Zo wordt leren over AI net zo vanzelfsprekend als leren werken met e-mail of Excel, en krijgt iedereen in de zorg de kans om voorbereid en met vertrouwen te werken in een wereld waarin AI steeds centraler staat.
Organisaties kunnen die nieuwsgierigheid stimuleren met laagdrempelige initiatieven, zoals workshops, Lunch & Learn-sessies of kleine experimenten op de werkvloer. Maar AI-geletterdheid vraagt uiteindelijk om meer dan alleen verkenning. Wie AI duurzaam wil integreren in de zorgpraktijk, doet er goed aan om gestructureerd te werk te gaan. We adviseren daarbij vier stappen:
Door deze stappen te doorlopen en bewust keuzes te maken, ontstaat een flexibel en toekomstgericht leertraject dat aansluit bij de strategie én praktijk van de organisatie.

Van de praktijkgerichte trainingen zien we dagelijks meer verschijnen: het cursusaanbod voor AI-geletterdheid in Nederland groeit snel en is divers. Zorgorganisaties kunnen kiezen uit een breed palet aan trainingen, variërend van klassikale opleidingen tot online modules en gratis aanbod van AI-Certified2, een maatschappelijk initiatief voor en door de sector, ontwikkeld met een consortium aan partners.
AI-Certified biedt een online toegankelijke leerlijn aan voor AI-geletterdheid voor onder meer zorgprofessionals – van basiskennis tot verdieping – met de mogelijkheid om medewerkers te certificeren. Daarnaast zal AI-geletterdheid ook meer en meer vanzelfsprekend onderdeel gaan uitmaken van het reguliere curriculum van opleidingen tot arts of verpleegkundige.
Uit de AI-monitor van M&I/Partners3 blijkt dat in 30 procent van de ziekenhuizen nog geen initiatieven zijn gestart om medewerkers AI-vaardig te maken, of dat deze nog in ontwikkeling zijn. Dit staat in scherp contrast met de toenemende inzet van AI binnen zorginstellingen — van besluitondersteuning en administratieve verlichting tot toepassingen in patiëntcommunicatie.
Tegelijkertijd zien we dat de initiatieven die wél worden genomen nogal uiteenlopen. Zo noemen ziekenhuizen onder meer workshops en trainingen (14 van de 46), interne communicatiecampagnes (12), AI-specifieke scholing per toepassing (10) en e-learnings of online cursussen (8). Een volledig overzicht is in de tabel op de vorige pagina te vinden.
Tegenover het gebrek aan actie in sommige instellingen staan inspirerende voorbeelden van ziekenhuizen die al actief werk maken van AI-geletterdheid, zoals het Franciscus Ziekenhuis (zie kader AI-geletterdheid Franciscus Ziekenhuis).
AI is geen toekomstmuziek meer, maar realiteit. De komende jaren zullen zorgprofessionals steeds vaker samenwerken met AI-assistenten en slimme algoritmen. Dat vraagt om meer dan technologische innovatie: het vraagt om mensen die weten wat AI is, hoe het werkt en hoe je het verantwoord inzet. AI-geletterdheid is daarbij onmisbaar. Niet alleen om te voldoen aan wet- en regelgeving, maar vooral om AI écht te laten werken voor de zorg.
Een gestructureerde aanpak helpt om dit goed te organiseren. Denk aan het bepalen van het ambitieniveau, het in kaart brengen van (toekomstige) toepassingen, het analyseren van gebruikersgroepen en het inrichten van een passend leertraject. Door hier op tijd mee te beginnen, voorkom je dat AI je organisatie overkomt en geef je medewerkers de kans om mee te groeien met de ontwikkelingen.
AI wordt het meest ingezet in de radiologie, met 68 procent van de ziekenhuizen die AI gebruiken voor diagnostische ondersteuning. Tegelijkertijd wint AI in bedrijfsvoering snel terrein, bijvoorbeeld in zorgadministratie, logistiek en communicatie. Driekwart van de ziekenhuizen gebruikt inmiddels generatieve AI, vooral voor automatische transcriptie, samenvatten van documenten en tekstgeneratie. Traditionele AI blijft echter dominant: gemiddeld is 61 procent van de toepassingen traditioneel van aard, tegenover 39 procent generatief.
De belangrijkste drijfveren voor AI-inzet zijn het verlagen van de werkdruk van medewerkers en het verbeteren van de kwaliteit van zorg. Toch zijn de verwachtingen over de impact van AI iets getemperd ten opzichte van voorgaande jaren. Ziekenhuizen willen de tijdwinst die AI oplevert vooral inzetten voor meer aandacht voor de patiënt of om zorgverleners te ontlasten.
Tegelijkertijd zijn er forse uitdagingen: AI-readiness staat nog in de kinderschoenen. Gebrek aan AI-bewustzijn en -kennis bij medewerkers, datamanagement, governance en financiële ruimte worden als grootste knelpunten genoemd. Slechts één op de vijf ziekenhuizen heeft deze basis op orde; geen enkel ziekenhuis heeft álle onderdelen volledig geregeld.
Bron: AI-monitor ziekenhuizen 2025.
Franciscus heeft al rond 2022 een ambitieus AI-geletterdheidsprogramma gelanceerd. Dit was gedreven door de naderende AI Act en vooral door nieuwsgierigheid en de noodzaak kansen en risico’s van AI te doorgronden. De ontwikkeling begon met een uitgebreide enquête (100-125 respondenten) om kennis en behoeften te peilen, wat leidde tot een symposium voor meer dan 100 medisch specialisten. Franciscus monitort nu jaarlijks AI-bekendheid en -activiteiten met een interne ‘AI-monitor’, een aanpak die zij andere ziekenhuizen aanraden.
Het programma is gestructureerd in drie niveaus om diverse kennis- en tijdsbehoeften te accommoderen. Het basisniveau (17 minuten) biedt via animaties een snelle, toegankelijke introductie tot AI, kansen en risico's. Het middenniveau omvat e-learnings voor toepassers, inclusief een module over generatieve AI vanwege de risico's. Het expert-niveau traint specialisten in het beoordelen van hoog-risico AI-modellen en ethische begeleiding. Deelname, hoewel niet verplicht, wordt sterk aangemoedigd en bijgehouden in het leermanagementsysteem.
Franciscus legt verder de nadruk op validatie van AI-output door medisch specialisten en gebruikt de Medical Device Regulation (MDR) als leidraad voor veilige toepassing en opleiding, vooral bij complexe AI. Het MDR-traject is daarmee ook een perfect pad om AI-geletterdheid te bevorderen.