ICT&health maakt op deze website gebruik van cookies en vergelijkbare technieken. Wij gebruiken cookies om ervoor te zorgen dat onze website goed functioneert, om uw voorkeuren op te slaan, om inzicht te krijgen in bezoekersgedrag, maar ook voor marketingdoeleinden. Meer informatie vindt u op onze privacy policy.
Cookie instellingen
Accepteer alle cookies
Cookie instellingen
Pas de cookie-instellingen aan naar jouw persoonlijke voorkeur en bevestig jouw keuze. Noodzakelijke cookies zijn altijd noodzakelijk om deze website te kunnen bezoeken. U kunt uw voorkeur op ieder moment wijzigen of intrekken.
Noodzakelijk
(1)
Google Analytics
Het bijhouden van geanonimiseerde bezoekersstatistieken bij het gebruik van de website.
Functioneel
(2)
Google Analytics
Het bijhouden van persoonlijke bezoekersstatistieken bij het gebruik van de website.
Google Tag Manager
Het beheren van tags en het bijhouden van gegevens over het gebruik van de website.
Marketing
(1)
Google Ads
Het tonen van gerichte advertenties op basis van het gebruik van de website.
AI heeft de potentie om de zorg te transformeren. Waar slimme algoritmen en AI-tools tot voor kort toekomstmuziek leken, zijn ze nu steeds vaker realiteit in ziekenhuizen en huisartsenpraktijken. Ze kunnen zorgen voor snellere diagnoses, minder administratie en meer tijd voor de patiënt. Maar die belofte komt niet vanzelf. Verantwoord gebruik van AI vraagt om zorgprofessionals die begrijpen hoe AI werkt, waar de kansen liggen én waar de grenzen zijn. Onbekend maakt onbemind - dat remt niet alleen het gebruik, maar vergroot ook het risico op fouten en onbedoelde gevolgen zoals privacy-inbreuken of discriminatie door vooroordelen (bias) in de data of algoritmes.
In ons vorige artikel1 (in ICT&health 3) benadrukten we dat AI-geletterdheid een essentiële randvoorwaarde is voor veilige, effectieve en ethisch verantwoorde inzet van AI in de zorg. In dit vervolg gaan we een stap verder: hoe werk je concreet aan AI-geletterdheid binnen je organisatie? Welke stappen kun je zetten om nieuwsgierigheid te prikkelen, kennis op te bouwen en vertrouwen te creëren? We gingen daarvoor onder meer in gesprek met Lauren Pollinger, klinisch informaticus van het Franciscus Ziekenhuis. In dit vervolgartikel laten we zien hoe je AI-geletterdheid in de praktijk brengt: met concrete stappen, voorbeelden en praktische handvatten.
Stappen naar AI-geletterdheid
AI-geletterdheid begint met nieuwsgierigheid. Niet alleen erover praten, maar ook zelf ervaren wat AI kan betekenen. Dat begint vaak klein: een gesprek met collega’s, een demo van een AI-tool, of gewoon zelf eens ChatGPT of Copilot proberen. Door AI te verkennen in de eigen werkomgeving, met eigen vragen, ontstaat vertrouwen én eigenaarschap. Zo wordt leren over AI net zo vanzelfsprekend als leren werken met e-mail of Excel, en krijgt iedereen in de zorg de kans om voorbereid en met vertrouwen te werken in een wereld waarin AI steeds centraler staat.
Organisaties kunnen die nieuwsgierigheid stimuleren met laagdrempelige initiatieven, zoals workshops, Lunch & Learn-sessies of kleine experimenten op de werkvloer. Maar AI-geletterdheid vraagt uiteindelijk om meer dan alleen verkenning. Wie AI duurzaam wil integreren in de zorgpraktijk, doet er goed aan om gestructureerd te werk te gaan. We adviseren daarbij vier stappen:
Bepaal het ambitieniveau: hoe wil de organisatie AI inzetten? Vooroplopen of (snel) volgen? Hoe kan de organisatie voldoen aan wet- en regelgeving en wat zijn de ethische uitgangspunten? Is er ruimte om te experimenteren en te leren, of ligt de nadruk op implementatie en risicobeheersing?
Inventariseer huidige én toekomstige AI-toepassingen: welke toepassingen zijn al in gebruik, welke worden verwacht en wat is hun potentiële impact? Breng in kaart wie ermee gaat werken, wat de risico’s zijn en welk niveau van AI-geletterdheid nodig is om de AI-toepassing veilig en verantwoord te kunnen gebruiken.
Analyseer de gebruikersgroepen: breng in kaart welke medewerkers met AI gaan werken, wat er van hen wordt verwacht en welk kennisniveau zij nu hebben. Maak onderscheid in het leertraject op drie niveaus: algemeen (voor iedereen), toepassingsgericht (voor gebruikers van specifieke AI-toepassingen) en expertniveau gericht op specialisten zoals datawetenschappers, klinisch fysici en leden van ethiek- of AI-werkgroepen. AI-geletterdheid is relevant voor álle medewerkers die met AI-systemen werken, ongeacht hun functie of afdeling. Daarom is het belangrijk dat het leertraject aansluit bij de rol en het instapniveau en leertempo van elke doelgroep — van basiskennis voor brede bewustwording tot verdiepende modules voor specialisten en besluitvormers.
Richt het cursusaanbod in: combineer de inzichten uit de vorige stappen en bepaal welk leertraject past bij jouw organisatie. Kies de juiste leervorm: e-learning, workshops, klassikale sessies of een combinatie (blended learning). Beslis of je werkt met formele certificering of alleen informele leerbewijzen. Bepaal of je gebruikmaakt van bestaande cursussen, zelf materiaal ontwikkelt of dat samen met andere ziekenhuizen of andere partners doet. Overweeg integratie in een leermanagementsysteem (LMS) voor voortgangsbewaking en snelle onboarding van nieuwe medewerkers, en aansluiting bij bestaande trainingen zoals digitale vaardigheden, datageletterdheid of ethiek.
Door deze stappen te doorlopen en bewust keuzes te maken, ontstaat een flexibel en toekomstgericht leertraject dat aansluit bij de strategie én praktijk van de organisatie.
Hoe wordt er in uw ziekenhuis voor gezorgd dat de AI-geletterdheid van medewerkers van voldoende niveau is? (open vraag) (n=46 ziekenhuizen). Bron: AI-monitor ziekenhuizen 2025.
Het cursusaanbod
Van de praktijkgerichte trainingen zien we dagelijks meer verschijnen: het cursusaanbod voor AI-geletterdheid in Nederland groeit snel en is divers. Zorgorganisaties kunnen kiezen uit een breed palet aan trainingen, variërend van klassikale opleidingen tot online modules en gratis aanbod van AI-Certified2, een maatschappelijk initiatief voor en door de sector, ontwikkeld met een consortium aan partners.
AI-Certified biedt een online toegankelijke leerlijn aan voor AI-geletterdheid voor onder meer zorgprofessionals – van basiskennis tot verdieping – met de mogelijkheid om medewerkers te certificeren. Daarnaast zal AI-geletterdheid ook meer en meer vanzelfsprekend onderdeel gaan uitmaken van het reguliere curriculum van opleidingen tot arts of verpleegkundige.
AI-geletterdheid in de praktijk
Uit de AI-monitor van M&I/Partners3 blijkt dat in 30 procent van de ziekenhuizen nog geen initiatieven zijn gestart om medewerkers AI-vaardig te maken, of dat deze nog in ontwikkeling zijn. Dit staat in scherp contrast met de toenemende inzet van AI binnen zorginstellingen — van besluitondersteuning en administratieve verlichting tot toepassingen in patiëntcommunicatie.
Tegelijkertijd zien we dat de initiatieven die wél worden genomen nogal uiteenlopen. Zo noemen ziekenhuizen onder meer workshops en trainingen (14 van de 46), interne communicatiecampagnes (12), AI-specifieke scholing per toepassing (10) en e-learnings of online cursussen (8). Een volledig overzicht is in de tabel op de vorige pagina te vinden.
Tegenover het gebrek aan actie in sommige instellingen staan inspirerende voorbeelden van ziekenhuizen die al actief werk maken van AI-geletterdheid, zoals het Franciscus Ziekenhuis (zie kader AI-geletterdheid Franciscus Ziekenhuis).
Blik op de toekomst
AI is geen toekomstmuziek meer, maar realiteit. De komende jaren zullen zorgprofessionals steeds vaker samenwerken met AI-assistenten en slimme algoritmen. Dat vraagt om meer dan technologische innovatie: het vraagt om mensen die weten wat AI is, hoe het werkt en hoe je het verantwoord inzet. AI-geletterdheid is daarbij onmisbaar. Niet alleen om te voldoen aan wet- en regelgeving, maar vooral om AI écht te laten werken voor de zorg.
Een gestructureerde aanpak helpt om dit goed te organiseren. Denk aan het bepalen van het ambitieniveau, het in kaart brengen van (toekomstige) toepassingen, het analyseren van gebruikersgroepen en het inrichten van een passend leertraject. Door hier op tijd mee te beginnen, voorkom je dat AI je organisatie overkomt en geef je medewerkers de kans om mee te groeien met de ontwikkelingen.
AI-gebruik: stand van zaken in Nederlandse ziekenhuizen
AI wordt het meest ingezet in de radiologie, met 68 procent van de ziekenhuizen die AI gebruiken voor diagnostische ondersteuning. Tegelijkertijd wint AI in bedrijfsvoering snel terrein, bijvoorbeeld in zorgadministratie, logistiek en communicatie. Driekwart van de ziekenhuizen gebruikt inmiddels generatieve AI, vooral voor automatische transcriptie, samenvatten van documenten en tekstgeneratie. Traditionele AI blijft echter dominant: gemiddeld is 61 procent van de toepassingen traditioneel van aard, tegenover 39 procent generatief.
De belangrijkste drijfveren voor AI-inzet zijn het verlagen van de werkdruk van medewerkers en het verbeteren van de kwaliteit van zorg. Toch zijn de verwachtingen over de impact van AI iets getemperd ten opzichte van voorgaande jaren. Ziekenhuizen willen de tijdwinst die AI oplevert vooral inzetten voor meer aandacht voor de patiënt of om zorgverleners te ontlasten.
Tegelijkertijd zijn er forse uitdagingen: AI-readiness staat nog in de kinderschoenen. Gebrek aan AI-bewustzijn en -kennis bij medewerkers, datamanagement, governance en financiële ruimte worden als grootste knelpunten genoemd. Slechts één op de vijf ziekenhuizen heeft deze basis op orde; geen enkel ziekenhuis heeft álle onderdelen volledig geregeld.
Bron: AI-monitor ziekenhuizen 2025.
AI-geletterdheid Franciscus Ziekenhuis
Franciscus heeft al rond 2022 een ambitieus AI-geletterdheidsprogramma gelanceerd. Dit was gedreven door de naderende AI Act en vooral door nieuwsgierigheid en de noodzaak kansen en risico’s van AI te doorgronden. De ontwikkeling begon met een uitgebreide enquête (100-125 respondenten) om kennis en behoeften te peilen, wat leidde tot een symposium voor meer dan 100 medisch specialisten. Franciscus monitort nu jaarlijks AI-bekendheid en -activiteiten met een interne ‘AI-monitor’, een aanpak die zij andere ziekenhuizen aanraden.
Het programma is gestructureerd in drie niveaus om diverse kennis- en tijdsbehoeften te accommoderen. Het basisniveau (17 minuten) biedt via animaties een snelle, toegankelijke introductie tot AI, kansen en risico's. Het middenniveau omvat e-learnings voor toepassers, inclusief een module over generatieve AI vanwege de risico's. Het expert-niveau traint specialisten in het beoordelen van hoog-risico AI-modellen en ethische begeleiding. Deelname, hoewel niet verplicht, wordt sterk aangemoedigd en bijgehouden in het leermanagementsysteem.
Franciscus legt verder de nadruk op validatie van AI-output door medisch specialisten en gebruikt de Medical Device Regulation (MDR) als leidraad voor veilige toepassing en opleiding, vooral bij complexe AI. Het MDR-traject is daarmee ook een perfect pad om AI-geletterdheid te bevorderen.
