Techno-stress is een belangrijke oorzaak van uitval op het werk. Te veel informatie, onzekerheid over digitale vaardigheden, in elkaar overgaan van werk en privé, 24/7 bereikbaar zijn en altijd aan staan: het laat zijn sporen achter. Waar digitalisering mensen moest helpen om hun werk beter te doen en leuker te maken, lijkt het nu een tegengesteld effect te hebben. Klinisch neuropsycholoog Rita Zijlstra en sociaal psycholoog Rijn Vogelaar vonden elkaar in de wens om hier dieper op in te gaan. Het boek Digital wellbeing @work was het gevolg.
Nederland duurzaam inzetbaar houden in het licht van verzuim is een heel belangrijk aandachtspunt voor Rita Zijlstra, bestuurder bij Zorg van de Zaak. De inzet van technologie is hiervan een belangrijk onderdeel. Sociaal psycholoog Rijn Vogelaar heeft een ander uitgangspunt – enthousiasme in al zijn facetten – maar kwam vanuit enthousiasme voor en op het werk in contact met Zijlstra. “Toen bleek dat we allebei bezig waren met het thema van de impact van digitale technologie op het werk van mensen, leek het ons een goed idee om hier dieper op in te gaan", vertelt Vogelaar in ICT&health 4.
Dat er een groeiend probleem is op de arbeidsmarkt – denk aan de groeiende tekorten aan personeel in de zorg – mag bekend zijn. “We zien ook dat veel meer mensen dan voorheen langdurig uitvallen”, stelt Zijlstra. “Meer dan de helft van de oorzaken zijn psychische klachten. En dat terwijl bedrijven veel energie en geld besteden om hun medewerkers prettig te laten werken.”
Wereld mooier maken
De auteurs van Digital wellbeing @work benoemen overigens niet alleen de problemen, benadrukt Vogelaar. “Technologie kan op veel gebieden helpen de wereld mooier en makkelijker te maken. Maar dan moeten we in ieder geval goed begrijpen hoe ons brein interacteert met die technologie om het gebruik ervan in goede banen te leiden. Als we dat goed tackelen, dan wordt de wereld van de toekomst alleen maar mooier. Doen we dat niet, dan hebben we wel echt een groeiend probleem. Het is net als bij eten: je mag af en toe best een vette hap eten, zo lang je hetop andere momenten maar op je calorieën let. Ik denk dat we zo ook moeten omgaan met digitalisering.”
En dat is hard nodig: psychisch verzuim is de nummer-1 oorzaak van werkgerelateerd verzuim, zeker 27-30 procent. De helft van psychisch verzuim heeft te maken met stress rond digitalisering. Er zijn ongeveer 9,6 miljoen werkenden in Nederland en het verzuim is in het eerste kwartaal iets gestegen, naar 5,8 procent. De verzuimkosten bedragen jaarlijks 15 miljard euro. Uitval door techno-stress is dus goed voor 1-2 miljard euro. Door deze stress aan te pakken, is er aardig wat geld te besparen, terwijl werknemers er ook beter af door zijn.
Aanpak op alle niveaus
En het is niet alleen de medewerker die hier iets aan moet of kan doen, vindt Vogelaar: “Ik denk dat dit op alle niveaus tegelijk aangepakt moet worden: op maatschappelijk niveau, op sectorniveau, per bedrijf en per individu. Om eten weer als voorbeeld te gebruiken: de overheid kan niet regelen dat we allemaal gezond gaan eten. Maar je kunt wel van de overheid verwachten dat ze gezond eten goedkoper maakt dan ongezond eten. De werkgever kan gezonder eten goedkoper aanbieden in de kantine. En de werknemer kan ervoor kiezen om gezonder te eten. Het is een samenhangend, complex geheel en dat geldt ook voor digitalisering en techno-stress.”
Uiteindelijk zit die technostress niet alleen in de technologie zelf, net zomin als het alleen bij het individu ligt, benadrukt Zijlstra. “Het zit in de cultuur van een organisatie, in het leiderschap. Als die niet bevorderlijk zijn voor het mentale welzijn van werknemers, dan helpen ook betere digitale instrumenten niet, of in de pauze een wandeling maken in plaats van scrollen en appen.”
Lees het hele interview in ICT&health 4, die op 22 augustus verschijnt.
