De rek is eruit. De vraag naar zorg groeit sneller dan het aantal mensen dat die zorg kan leveren. Artsen en verpleegkundigen verliezen nog steeds te veel tijd aan administratie, zoeken in dossiers en het heen en weer van planningen. Generatieve AI kan een deel van die uren teruggeven aan de patiënt. Dat kan vandaag nog, mits we kiezen voor toepassingen die werken en ze durven op te schalen.
Tijdens zorgevenementen - van de ICT&health World Conference afgelopen januari tot en met HLTH 2025 - klinkt dezelfde boodschap: de tijd van losse pilots is voorbij. Leidinggevenden bespraken de basis op orde brengen in plaats van experimenteren. Dat begint bij betrouwbare data, duidelijke verantwoordelijkheden en afspraken over hoe mens en technologie samenwerken. Pas dan heeft het zin om AI in het hart van het zorgproces te zetten.
Voordelen merkbaar
Wat nu al werkt, is tastbaar. Spraak‑naar‑tekst legt consulten automatisch vast en vat samen zodat clinici controleren in plaats van overtikken. Beslis‑ en triageondersteuning maakt het eerste contact sneller en consistenter. Slimmere planning en voorspelling vermindert uitloop, verbetert de inzet van bedden en vergroot de voorspelbaarheid voor patiënten en teams. In ziekenhuizen die hiermee aan de slag zijn, zie je dat die combinatie merkbaar administratietijd scheelt en de doorstroom verbetert.
Voorbeelden uit de praktijk laten zien dat de belofte wordt waargemaakt. Vall d’Hebron in Barcelona begeleidt hartpatiënten na ontslag met de virtuele assistent LOLA. De opnames worden korter en het aantal heropnames daalt. Mount Sinai in New York gebruikt een AI‑platform om klinische en administratieve processen te stroomlijnen, van verwijzing tot ontslag. Declaraties komen sneller en schoner door automatische codering en validatie in de cloud. The University of Kansas Health System zet Abridge in om gesprekken vast te leggen en te structureren. Clinici controleren en tekenen af, dossiers zijn vollediger en de avonduren lichter.
Sterke randvoorwaarden
Europa, en Nederland in het bijzonder, heeft sterke randvoorwaarden om gen AI structureel in de zorg in te zetten. Met de AI Act en de European Health Data Space ontstaat helderheid over transparantie, datatoegang en interoperabiliteit. Dat biedt een routekaart. Ontwerp wel toepassingen vanaf het begin op privacy, veiligheid en uitlegbaarheid, dan voorkom je achteraf repareren en maak je tempo met behoud van vertrouwen.
De belangrijkste stap is stoppen met versnippering. Te veel instellingen draaien nog steeds pilots die na een enthousiaste start verdwijnen in een la. Dat put teams uit en levert de patiënt te weinig op. Kies voor een gefaseerde aanpak die het primaire proces raakt.
Start met drie bewezen toepassingen die elke organisatie kan begrijpen en meten: automatische documentatie van consulten, AI‑ondersteunde codering en declaratie en slimme planning van polikliniek, OK en bedden. Combineer dat met een solide dataplatform dat het EPD, planning, declaraties en patiëntencommunicatie koppelt. Leg governance en veiligheid vast met eindverantwoordelijkheid bij en controle door professionals. Investeer in scholing rond werkprocessen. Artsen, verpleegkundigen en IT trekken vanaf dag één samen op.
Sturen op indicatoren
Sturen doe je op vier eenvoudige indicatoren. Hoeveel administratietijd kost een patiënt? Hoe lang duurt het van aanmelding tot behandeling? Hoe ervaren medewerkers hun werk? Wat zijn de operationele kosten per zorgpad? Begin met nulmetingen en rapporteer wekelijks. In implementaties zien we tot 30 procent minder administratietijd, tot 20 procent kortere wachttijden, ongeveer tien procent hogere medewerkerstevredenheid en grofweg tien procent lagere operationele kosten. De uitkomsten verschillen per ziekenhuis of instelling; de trend blijft gelijk zodra de randvoorwaarden kloppen.
Grenzen blijven helder: AI ondersteunt, besluiten in het zorgpad liggen bij de professional. Patiënten krijgen transparantie: wanneer is AI gebruikt, met welk doel en onder wiens verantwoordelijkheid. Modelleer risico’s vooraf, test in de praktijk, voer impactbeoordelingen uit en stuur bij op basis van data. Die discipline bouwt vertrouwen bij patiënten, professionals en toezichthouders en versnelt de adoptie.
Het draait om tijd
Waar het uiteindelijk om draait, is tijd. Generatieve AI is een middel. Het is gereedschap dat minuten en aandacht vrijspeelt voor wat telt: uitleg, overleg en gezamenlijke besluitvorming. Mijn oproep aan bestuur en zorgteams is eenvoudig: maak keuzes, begin klein maar betekenisvol, meet vanaf dag één, schaal wat werkt en schrap ineffectieve toepassingen. Dan krijgt de zorg tijd terug en krijgt de patiënt de aandacht die hij verdient.
