Samenwerking is onmisbaar in de zorg. Denk aan het samenspel tussen huisarts, wijkverpleging, ziekenhuis en ggz. Maar wie vandaag de dag zorg verleent, weet: die samenwerking gaat niet optimaal als informatie niet of niet goed wordt gedeeld. Dat komt niet omdat zorgverleners niet willen samenwerken, maar omdat systemen niet met elkaar praten en gegevens niet (mogen) meebewegen met de patiënt.
Data zit vaak opgesloten in eilanden van informatie. Overdrachten verlopen dan traag, zijn onvolledig of komen niet aan. Ondertussen neemt de druk op zorgmedewerkers toe, mede door de toenemende administratieve last die met verantwoording gepaard gaat. Deze versnippering belemmert goede samenwerking, maakt processen inefficiënt en ondermijnt het vertrouwen in de keten. Terwijl de intentie er wél is – en de technologische mogelijkheden inmiddels ook.
Als we de zorg toekomstbestendig willen maken, moeten we informatie zien als verbindende factor. Niet door zorginstellingen te dwingen naar één, allesomvattend systeem waarin alle data is opgeslagen, maar door te zorgen dat gegevens op een veilige en gecontroleerde manier toegankelijk zijn voor wie recht op inzage heeft.
Grip op data, tijd voor zorg
Een goed voorbeeld van hoe dit in de praktijk werkt, is het programma KIK-V: Kwaliteitsinformatie uit de Keten voor Verpleeghuiszorg. KIK-V stroomlijnt de informatie-uitvraag van data-afnemers zoals toezichthouders naar zorgaanbieders. Voorheen ging dat afzonderlijk en vaak met overlappende of onduidelijke formats voor het opvragen van data. In KIK-V hebben ActiZ, Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ), Ministerie van VWS, Nederlandse Zorgautoriteit (NZa), Patiëntenfederatie Nederland, Zorginstituut Nederland (ZIN), de Zorgkantoren en Zorgverzekeraars Nederland (ZN) hun informatiebehoefte afgestemd. Afspraken over informatie-uitwisseling zijn vastgelegd in een afsprakenstelsel.
Een technologie om die informatie-uitwisseling te realiseren is de inzet van een datastation. Een datastation is een veilige digitale omgeving waarmee zorgaanbieders heel gericht data uit hun eigen databronnen – denk aan cliëntdossiers, planningsoftware en financiële administratie – beschikbaar maken voor de afnemers van de data. Vanuit dit centrale punt kunnen zij automatisch in realtime data-aanvragen van toezichthouders beantwoorden en dat zonder de controle over hun data te verliezen.
Gegevens worden gedeeld op basis van doelbinding, wat betekent dat toestemming geen belemmering vormt zolang de informatie-uitvraag binnen wettelijke kaders blijft. Waar zorginstellingen vroeger handmatig data moesten exporteren, samenvoegen en controleren, maakt KIK-V dit proces geautomatiseerd en betrouwbaar. Deze werkwijze leidt tot een drastische reductie van administratieve lasten én tot een hogere kwaliteit van de informatievoorziening. Data is up-to-date, beter met elkaar te vergelijken en direct bruikbaar voor beleids- en toezichtdoeleinden.
Onderbelicht probleem aanpakken
Neem bijvoorbeeld een zorginstelling die veel cliënten met diabetes verzorgt, maar relatief weinig geschoold personeel heeft dat bevoegd is om insuline toe te dienen. Een toezichthouder kan dit patroon via een data-aanvraag via het datastation gemakkelijk signaleren, waardoor wordt voorkomen dat dit probleem onderbelicht blijft en dus maatregelen kunnen worden genomen.
KIK-V bewijst dat digitalisering geen doel op zich hoeft te zijn. Integendeel: door het slim inzetten van technologie en standaarden komt juist de menselijke maat weer terug in de zorg. Zorgverleners kunnen zich focussen op hun kerntaak, terwijl de informatievoorziening op de achtergrond robuust, veilig en efficiënt wordt afgehandeld.
Federatief datadelen, Europese versnelling
Het concept van het datastation sluit aan bij een bredere beweging op het gebied van data-uitwisseling: federatief datadelen. Hierbij worden gegevens niet gekopieerd of centraal opgeslagen, maar tijdelijk beschikbaar gesteld vanuit de bron. Dit voorkomt dubbel werk, beperkt de risico’s van datalekken en zorgt voor meer grip op data – door zowel de verzender als de ontvanger.
Deze manier van werken sluit goed aan bij de Nederlandse ambities voor gegevensuitwisseling en wordt ook krachtig ondersteund vanuit Europa. De afgelopen maart van kracht geworden European Health Data Space (EHDS) verplicht lidstaten om zorgdata gestandaardiseerd, veilig en grensoverschrijdend beschikbaar te maken. Dit biedt kansen voor snellere diagnoses, betere samenwerking en administratieve verlichting.
Regie op data is regie van zorg
De zorg verdient een infrastructuur die meebeweegt met haar gebruikers – flexibel, veilig en gericht op de praktijk. Door nu al te investeren in gestandaardiseerde manieren van datadelen, zoals via datastations, kunnen zorgorganisaties anticiperen op de EHDS en vandaag al merkbare verbeteringen realiseren. En bovenal zorgprofessionals de ruimte geven om hun kerntaak op een goede manier uit te voeren, in plaats van onnodig te belasten met administratieve lasten die hen in hun werk belemmeren.
Sander van de Merwe is Business Area Director Healthcare & Education bij Visma
