Met succes heeft het Canisius Wilhelmina Ziekenhuis (CWZ) in mei 2024 de afdeling ‘zelfzorg thuis’ geopend. Op de afdeling leren patiënten hoe ze zelf zorghandelingen veilig thuis kunnen uitvoeren. Of het nu gaat om het aan- en uittrekken van steunkousen of het verwisselen van het antibiotica-infuus. Op de website van CWZ vertellen twee verpleegkundig vaardigheidsintstructeurs over de meerwaarde zelfzorg thuis en de belangstelling vanuit andere zorginstellingen.
De afdeling Zelfzorg thuis helpt patiënten, zodat zij thuis met vertrouwen zelf zorghandelingen kunnen uitvoeren. Dit betekent dat de ziekenhuiszorg moet worden vertaald naar zorg in de thuisomgeving. Logischerwijs zijn daar de middelen en omstandigheden anders dan in het CWZ.
De handelingen waarbij thuis zelfzorg wordt ondersteund, zijn gebaseerd op signalen afkomstig uit het ziekenhuis, verpleeghuizen, verzorgingshuizen en de thuiszorg. Aan de hand van bestaande protocollen werkt de afdeling deze handelingen uit en worden er trainingen ontwikkeld. Vaardigheidsinstructeurs geven individuele of groepsgewijze trainingen aan patiënten en mantelzorgers, bijvoorbeeld ter ondersteuning van het preoperatieve traject.
Personeelstekort en zelfregie
De nieuwe aanpak draagt bij het oplossen van het personeelstekort. Daarnaast bevordert het de zelfredzaamheid van patiënten. In dat laatste geval is het belangrijk dat patiënten en hun mantelzorgers over de juiste kennis en vaardigheden beschikken.
Een belevingsonderzoek uitgevoerd door de Hogeschool Arnhem Nijmegen bevestigt het ook. Patiënten ervaren dat zelfzorg thuis hen helpt om handiger te worden in het uitvoeren van handelingen, waardoor ze meer zelfvertrouwen krijgen en minder afhankelijk zijn van hulp. Ze voelen zich goed ondersteund en niet alleen gelaten tijdens het proces.
Kortere tijd in ziekenhuis
Ook komt uit de onderzoekdata naar voren dat door de inzet van zelfzorg thuis, de ligduur van patiënten in het ziekenhuis wordt verkort. Daarnaast wordt ook de thuiszorg ontlast zodat die de zorg kan inzetten waar dat het hardst nodig is. Afdelingshoofd Bas Donderwinkel zegt dat het goed lijkt te lukken: “Neem de handeling waarbij de patiënt wordt aangesloten op een antibiotica-infuus. We zien nu al dat in ruim de helft van de gevallen de patiënt of mantelzorger de handeling zelfstandig uitvoert. Voor de komst van zelfzorg thuis werd er in alle gevallen volledige thuiszorg aangevraagd.”
Donderwinkel vertelt dat voorheen de wijkverpleegkundige gemiddeld twee weken lang gedurende een uur bij deze patiënten kwam om te helpen. Deze tijd wordt nu bespaard waardoor de wijkverpleegkundige nu beschikbaar is voor andere patiënten. Het bepalen welke zorg zelf gedaan kan worden en wanneer thuiszorg nodig is, blijft maatwerk. De afdeling startte met het aanleren van vier basishandelingen, maar inmiddels is dit uitgebreid naar vijftien verschillende handelingen.
Zelfzorg thuis van CWZ werkt samen met hun partners in NOEL (Nijmegen op één Lijn) en stichting KOMPAZ (Kenniscentrum voor de Ondersteuning van Mantelzorgers en Patiënten/cliënten bij het Aanleren van Zelfmanagement) aan deze nieuwe vorm van zorg. De positieve resultaten van zelfzorg thuis geven vertrouwen om de aanpak regionaal uit te breiden. De afdeling streeft naar meer samenwerking met thuiszorg en andere zorgdisciplines. Het uiteindelijke doel is een geïntegreerd zorgsysteem waarbij patiënten vanuit huis optimaal worden ondersteund.
Digitale zelfzorg
ZonMw gaat subsidie verlenen aan aanvullende onderzoek voor digitale zelfzorg. Met de subsidie Praktijkonderzoek wordt onderzocht wat succesfactoren en wat belemmeringen zijn voor de implementatie van projecten. Zorgverzekeraars Nederland ondersteunt dit sinds begin 2025 via het DiGA-project en helpt onderzoeksorganisaties bij subsidieaanvragen voor onderzoek naar digitale zelfzorg met gezondheidsapps.
