Informationele zelfbeschikking: patiëntgeheim noodzakelijk?

Kan het medisch beroepsgeheim bij persoonlijke gezondheidsomgevingen nog zijn beschermende werking hebben, of is een patiëntgeheim noodzakelijk?

Dit is één van de vragen in mijn vorige column voor ICT&health aan de hand van praktijkontwikkelingen - zoals MedMij - rond PGO’s. Het antwoord komt aan de orde in mijn aangekondigde proefschrift. In deze column neem ik een voorschot. Sinds mijn vorige column is het overigens zeker dat mijn promotie over ‘Informationele zelfbeschikking in de zorg’ op 2 juli doorgaat. Bij PGO’s valt het medisch beroepsgeheim doorgaans grotendeels weg. PGO’s worden namelijk vaak niet beheerd binnen de behandelrelatie tussen zorgverlener en patiënt, maar door publieke en private leveranciers van buiten de medische zorg.

Aanvullende rechtsbescherming essentieel

Leveranciers buiten de behandelrelatie zijn voor de PGO verwerkingsverantwoordelijk in de zin van de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG). Als het medisch beroepsgeheim wegvalt, is aanvullende rechtsbescherming essentieel om te voorkomen dat de personen die hun gezondheidsgegevens buiten de behandelrelatie (laten) beheren vogelvrij zijn. De gebruiker van een PGO heeft op grond van de AVG formeel de mogelijkheid om aan de verwerkingsverantwoordelijke toestemming te weigeren om aan derden gegevens te verstrekken. Dat voorkomt niet dat deze gegevens alsnog in handen van derden kunnen komen. Een verstrekking aan derden anders dan via toestemming, kan rechtmatig zijn als er een wettelijke grondslag is. Zoals bij opsporingsinstanties en onder bepaalde omstandigheden, verzekeraars. Ook kan verstrekking plaatsvinden onder druk of macht van partijen zonder een rechtmatige grondslag. Omdat bij een PGO gezondheidsgegevens buiten de medische zorgcontext niet beschermd worden door de zwijgplicht en het verschoningsrecht van de medische hulpverleners, kunnen deze gezondheidsgegevens onder sociale, financiële of wettelijke druk inzichtelijk worden voor personen en instanties buiten de gezondheidszorg. Het beroepsgeheim met de zwijgplicht en het verschoningsrecht van medische hulpverleners was voor patiënten de beschermende schil, zowel wettelijk als tuchtrechtelijk. Met een patiëntgeheim – inclusief een zwijgplicht voor de leverancier van de PGO en een verschoningsrecht voor de (rechts)persoon – kan via aanvullende wetgeving op de AVG ervoor gezorgd worden dat deze lacune in rechtsbescherming buiten de medische zorgcontext wordt opgevangen.