Het interne toezichthoudende orgaan moet het beleid en de besluiten van de raad van bestuur toetsen. Dit orgaan is meestal de raad van toezicht. De toezichthouder stelt zich hierbij positief kritisch op en houdt rekening met het publieke belang van de instelling. Ook de perspectieven van direct betrokkenen (zoals cliënten, patiënten, de naasten en medewerkers van de organisatie) zijn belangrijk bij de toetsing.
De Raad van Toezicht bestaat vaak uit vakinhoudelijke mensen zoals een jurist of advocaat, een (register)accountant, oud-bestuurder, medisch specialist of mensen uit het eigen netwerk of werkveld. Vertegenwoordiging vanuit de patiënt – de ervaringsdeskundige – zie je nog weinig in bestuurskamers of Raden van Toezicht, maar vooral in patiënten-/cliëntenraden.
Het zou echter goed zijn als de patiënt wat vaker vertegenwoordigd is op toezichtsniveau. Zij zouden mijns inziens voortreffelijk vanuit het patiëntenperspectief hun inbreng kunnen hebben binnen de diverse commissies, met name op de commissies patiëntenperspectief en modernisering (lees: digitalisering en innovatie).
Ervaring onbenut
Digitalisering en ICT staan vaak niet structureel op vergaderagenda van de RvB’s of de RvT’s. Het toezicht richt zich momenteel vooral op het beheersen van risico’s en minder op het benutten van kansen. Raden scoren op dit moment op digitalisering en innovatie een voldoende, maar zien ruimte voor verbetering en missen vaak de ervaring van een specialist of eindgebruiker op dit gebied.
Hier kan een ervaringsdeskundige met expertise op het gebied van digitale zorg en innovatie een aanwinst zijn. ICT en innovatie heeft tegenwoordig direct invloed op de relatie tussen de zorginstelling en alle stakeholders. Goede inzet van digitale zorg kan het verschil maken voor de patiënt en zijn naasten. Het draagt zowel bij aan de kwaliteit van zorg voor de organisatie als de kwaliteit van leven voor de patiënt, maar ook aan de schaalbaarheid en consistentie van zorg.
Aandacht voor compliance
Ook wordt compliance met ICT-gerelateerde wet- en regelgeving een steeds groter punt van aandacht. Het is dan ook onontkoombaar dat ICT (digitale zorg) een prominentere rol moet krijgen binnen de geijkte commissies zoals de auditcommissie, commissie kwaliteit en veiligheid, remuneratie commissie en de commissie vastgoed. Maar hoe vul je zo’n commissie digitalisering of digitale transformatie goed in zodat de continuïteit gewaarborgd blijft en waarbij je het patiëntenperspectief vanuit ervaringsdeskundigheid meeneemt?
Voorop staat dat er in de taakverdeling een aanspreekpunt nodig is voor digitale transformatie en innovatie binnen de diverse raden maar bovenal de Raad van Toezicht. Deze commissie dient vooral de mens, niet de techniek. Met name op strategisch en politiek-bestuurlijk niveau moet een RvT kijken naar de uitdagingen waar de zorg voor staat – en waarbij slimme technologie de zorg en dus de organisatie vooruit kan helpen.
Ook zou innovatie kunnen bijdragen aan een oplossing voor de huidige problemen. Neem de personeelskrapte. Die wordt van ouderenzorg via gehandicaptenzorg tot ziekenhuiszorg ervaren als belangrijkste probleem voor de toekomst. Technologie kan onderdeel van de oplossing zijn, maar vergeet vooral het sociale aspect niet. Sociale innovaties zijn hierbij minst zo belangrijk.
Kennis digitale wereld must
Als we kijken naar de zorg van morgen is een Raad van Toezicht-lid met kennis van de digitale wereld noodzakelijk om als Raad van Toezicht goed te kunnen handelen, signaleren, informeren en toetsen op belangrijke thema’s zoals: (big) data, AI, gegevensuitwisseling etc. Om zinnige, kwalitatief goede zorg te kunnen blijven leveren en om ieders kwaliteit van leven te bevorderen. Dit naast alle mooie programma’s die al bestaan binnen en buiten de zorg. Wat kan de zorg leren van organisaties buiten de eigen niche? Kijk als toezichthouder zowel buiten als binnen de eigen organisatie.
Binnen mijn eigen werkveld – Partner Digitale Zorg en voorzitter van de Chief Experience Officier (CEO)-raad binnen VWS – zie ik dat wij altijd onderhevig zijn aan veranderingen in de maatschappij en dus aan technologische ontwikkelingen. Modernisering vraagt van mij maar ook van de organisaties om bezig te blijven met herijking van onze eigen rol en positie om van waarde te zijn en te blijven voor de toekomst van ons gezondheidsstelsel.
Gelukkig zie ik dat ervaringsdeskundigen de afgelopen jaren met een opmars bezig zijn, zowel binnen als buiten de zorg. Binnen de GGZ is werken met eigen ervaring al een gemeengoed. Hier levern ervaringsdeskundigen een wezenlijke bijdrage aan de kwaliteit van zorg in alle lagen van de organisatie.
Gebruikersverhalen
Dat zien we ook binnen de CEO-raad, waarbij de gebruikersverhalen vaak het verschil maken bij beleid. Vaak zit dat in een woord, zin of advies dat voor positieve verandering zorgt en bijdraagt bij het aanpassen van beleid of beleidsregels.
Juist in een Raad van Toezicht zou een holistische benadering of aanpak van meerwaarde kunnen zijn. Waarbij in de bedrijfsvoering van een organisatie de meetbare en merkbare kwaliteit samenkomen. Waarbij we van systeemwereld naar de beleefwereld gaan en zo ook kunnen toezien vanuit ervaringsdeskundig perspectief op zorg en welzijn. Zo krijg je inzicht in waar het in essentie om gaat of om zou moeten gaan.
Juist dit perspectief, de leefwereld van mensen waar het om gaat zou een enorme bijdrage kunnen zijn in een Raad van Toezicht. Dit omdat ervaringsdeskundigen andere zaken signaleren en voor het voetlicht brengen. Zij kijken namelijk van beneden naar boven en zien wat er echt in een organisatie gebeurt. Juist door deze twee werelden te verbinden, krijg je een completere RvT.
Patiëntenperspectief
Dit geldt ook voor het onderwerp patiëntenperspectief, digitalisering en innovaties. Met name omdat de ervaringsdeskundigen de eindgebruikers zijn. Dit zou dan ook een portefeuille/ commissie kunnen zijn die menig ervaringsdeskundige met ambitie zou kunnen vervullen – mits hij zijn eigen levensverhaal kan overstijgen en beschikt over de vaardigheden, expertise en ervaring die een goed toezichthouder nodig heeft.
Het onderwerp digitale zorg en innovatie, dus modernisering, is onbetwist een onderwerp dat thuis hoort op de interne agenda’s van Cliëntenraden, Verpleegkundig Adviesraden, Ondernemingsraden en RvT’s. Het is goed om elkaar te spiegelen en het goede en kritische gesprek met elkaar te voeren: over kansen, keuzes én risico’s van digitalisering. Want zonder innovatie geen voortgang.
Ik wil er hierbij voor pleiten dat ervaringsdeskundigheid, het patiëntenperspectief in de Raad van Toezicht voor het goede gesprek over digitale zorg en innovatie belangrijk is en misschien wel een nieuwe functie en competentie kan zijn. Deskundigheid en deskundigheidsbevordering van ervaringsdeskundigen binnen de diversen raden (name bij digitale zorg en innovatie) helpt bij het agenderen, het kunnen voeren van het goede gesprek en het stellen van de goede vragen.
Een gemeenschappelijke visie op digitale zorg en innovatie mag niet ontbreken, dus ook de visie van de ervaringsdeskundige (lees eindgebruiker) niet. Ik zou Raad van Besturen en Raad van Toezichten willen uitnodigen om samen met de ervaringsdeskundigen over zijn of haar schouder mee te laten kijken. Te spiegelen en te klankborden of zelfs te benoemen als lid van de RvT. De uitkomst kan je nog verrassen.
Vier tips voor goed toezicht op digitalisering en innovatie1
- Erken dat er een (ervarings)deskundigheidsuitdaging is en ga die uitdaging aan;
- Doe aan gezamenlijke (ervarings)deskundigheidsbevordering, ga samen op reis, durf fouten te maken en leer daarvan of volg samen een masterclass;
- Zet modernisering (digitalisering, ICT en de implementatie van zorginnovaties) nadrukkelijk op de vaste agenda van de diverse raden maar met name binnen de RvT;
- Zoek naar meerdere leden voor de raad van toezicht met inhoudelijke expertise op digitale zorg en innovatiegebied die op strategisch en politiek-bestuurlijk niveau vanuit de helicopterview kan spiegelen en toetsen.
