In een brede sector met een versnipperd ICT-landschap is het realiseren van een naadloze en veilige gegevensuitwisseling geen sinecure. Het is steeds de achilleshiel van de digitale transformatie in de zorg. “Ons zorgstelsel staat internationaal hoog aangeschreven, maar we zijn op dat gebied zeker geen koploper”, stelt Anthony Stigter, secretaris van ondernemingsorganisatie VNO-NCW en MKB-Nederland. “Als we die voor het bedrijfsleven belangrijke positie nastreven en de kwaliteit van de zorg willen verbeteren, moeten we samen optrekken.” Dit gevoel leeft bij veel bestuurders, in de zorg én het bedrijfsleven. Daarom hebben zij het manifest ‘Samen vooruit: een gezamenlijke ambitie voor gegevensuitwisseling in de Nederlandse gezondheidszorg’ opgesteld en op 7 maart aangeboden aan minister Bruno Bruins en Dianda Veldman, directeur/bestuurder van de Patiëntenfederatie.
“We werken al sinds de start van ‘De juiste zorg op de juiste plek’ samen met het ministerie van VWS aan de realisatie van dit programma”, vertelt Stigter. “Maar we zien in de praktijk dat de digitale transformatie die hiervoor nodig is, veel langzamer verloopt dan we zouden willen. Dit heeft niet alleen nadelige gevolgen voor de mensen die in de zorg werken en de kwaliteit en betaalbaarheid van de zorg, maar ook voor de concurrentiepositie van bedrijven die digitale zorgtechnologie ontwikkelen.”
De wens om de zorgtransitie te versnellen wordt door velen gedeeld, zo bleek op 14 november 2018 tijdens de CEO-meeting van minister Bruins, VNO-NCW-voorzitter Hans de Boer en bestuurders uit de top van het bedrijfsleven en de zorgsector. “Een naadloze en veilige gegevensuitwisseling is dan het meest voor de hand liggende thema”, zegt Stigter. “De belangen van zorg en bedrijfsleven raken elkaar op het vlak van effectieve en open, maar wel goed beveiligde infrastructuren met sterke standaarden. Besloten is om gezamenlijk op te trekken om die te realiseren.”
Deze ambitie is nu vastgelegd in het manifest ‘Samen vooruit’, dat is opgesteld door VNO-NCW en MKB-Nederland en ondertekend door een breed scala aan partijen in de zorg, het bedrijfsleven en de publieke sector (zie kader volgende pagina).
Standaarden omarmen
‘Samen vooruit’ bevat drie principes, die bedrijfsleven en zorgsector omarmen om de digitale transformatie te versnellen:
Open standaarden binnen een open systeem zijn de norm voor de infrastructuren in de zorg;
Patiënten hebben zeggenschap over hun eigen gegevens binnen open infrastructuren, waar wordt geconcurreerd op toepassingen en/of diensten op basis van data, niet op de toegankelijkheid van die data of de data zelf;
Bij veilige identificatie moeten eenvoud van toegang, gebruikersvriendelijkheid, hoge beveiliging en aansluiten bij best practices voorop staan.
Alle partijen die het manifest ondertekenen, committeren zich aan de open standaarden en dragen bij aan een stappenplan om te komen tot landelijke en open infrastructuren, die toegankelijk zijn voor alle partijen in de zorg en in de consumentenmarkt rondom zorg en gezondheid. Ook zoeken ze voor veilige identificatie en aansluiting bij bestaande best practices die binnen de kaders van de huidige wetgeving en inzichten van toezichthouders vallen.
“Als een actievere rol van de overheid nodig is om die open standaarden af te dwingen, dan ondersteunen we dat van harte”, zegt Stigter. “Regelgeving kan een goede stok achter de deur zijn en het is belangrijk dat voor alle spelers dezelfde randvoorwaarden gelden.”
Geen fax meer
Het voornaamste belang van een gemeenschappelijke ICT-infrastructuur ligt volgens Stigter binnen de zorg. “Kortgezegd moeten we ervoor zorgen dat de fax definitief verleden tijd wordt in een zorginstelling en zorgverleners met één druk op de knop beschikken over de voor hen relevante patiëntgegevens. Dit belang wordt alleen maar groter op het moment dat je de patiënt niet meer face-to-face ziet, maar in de thuissituatie monitort.”
Voor de patiënt ligt het voordeel in een betere toegang tot zijn medische gegevens. “Momenteel heeft de patiënt nog beperkte regie of toegang tot zijn eigen gegevens en de portabiliteit vanuit zorgverleners en patiënten is minimaal. Dit loopt uit de pas met Europese ontwikkelingen, bijvoorbeeld de eis in de nieuwe AVG dat iedere patiënt toegang tot zijn eigen gegevens moet hebben”, aldus Stigter. Hij geeft aan dat ook het Nederlandse bedrijfsleven profiteert van een snelle digitale transformatie. “Als het ons lukt om daarin koploper te worden, biedt dat leveranciers van zorgtechnologie goede kansen om die ook buiten onze landsgrenzen te verkopen.”
Inspirerend voorbeeld
“Natuurlijk hebben we met deze thema’s nog niet alle vraagstukken opgelost”, erkent de secretaris. “De eenheid van taal moet bijvoorbeeld verder worden aangepakt. Dat ligt primair op het bord van de beroepsorganisaties. Ook zijn de principes die we hebben afgesproken pas de eerste stap richting versnelling van digitalisering in de zorg. Het aanbod moet in 2019 verder uitgewerkt en geconcretiseerd worden.” Hiervoor vinden de komende tijd gesprekken plaats met alle belanghebbenden.
“Typerend voor de zorg is dat alle onderdelen hun eigen ICT-oplossingen en -leveranciers hebben. Dat maakt het lastig om tot een uniforme infrastructuur te komen”, ziet Stigter. Hij vindt de manier waarop de banken in ons land dit probleem hebben opgelost, een inspirerend voorbeeld. “Ze hebben met elkaar afspraken gemaakt om ervoor te zorgen dat wij als burger gemakkelijk 24/7 online geld kunnen overmaken. De banken concurreren aan de voorkant met diensten naar consumenten en bedrijven toe, maar aan de achterkant is in feite een aantal nutsvoorzieningen gecreëerd. Vooral de keuze voor iDEAL als centraal platform is daarin belangrijk. Een vergelijkbaar proces zouden we graag willen realiseren met de sleutel ICT-spelers in de zorg. Maar de uitdaging daarbij blijft het grote aantal leveranciers.”
Samenwerken noodzaak
Stigter is van mening dat een publiek-private samenwerking een voorwaarde is voor het slagen van de digitale transitie in de zorg. “We bekijken met VWS hoe we dit in gezamenlijkheid kunnen doen, want net als bij alle grote veranderingen in onze samenleving, denk bijvoorbeeld aan de energietransitie, kan de overheid niet zonder het bedrijfsleven en andersom: het bedrijfsleven kan ook niet zonder de overheid.”
Als voorbeeld van hoe publieke en private partijen elkaar kunnen versterken, noemt hij Thuisarts.nl. “Het NHG heeft met een eenvoudige website de wetenschappelijke richtlijnen van huisartsen tot publieksinformatie gemaakt. Zo hebben ze in een paar jaar tijd zo’n 12 procent van het huisartsenbezoek weten af te vangen. Bij mijn weten is dat één van de best renderende investeringen in de gezondheidszorg. In aanloop naar de CEO-meeting van 14 november hebben we een meeting georganiseerd met het NGH en een aantal technologiebedrijven, waaronder KPN, Reed Elsevier, IBM, Philips en enkele scale-ups. Zij zien mogelijkheden om de algemene informatie die Thuisarts.nl nu geeft, uit te breiden met een persoonlijk advies. Een soort digitale huisarts op je telefoon, die je pushberichten stuurt om je te helpen met bijvoorbeeld je eigen gezondheidsdoelen.”
Publiek-privaat vervolg
Stigter geeft aan dat VNO-NCW en MKB-Nederland er grote waarde aan hechten dat het ‘Samen vooruit’-manifest een publiek-privaat vervolg krijgt. “We hopen dat alle partijen zich volledig inzetten voor een efficiënte data-infrastructuur in de zorg.”
Hij is tevreden over het aantal organisaties dat het manifest ‘Samen vooruit’ - te downloaden via de website van VNO-NCW - al heeft ondertekend. “Maar het zou fijn zijn als nog meer partijen, zoals de beroepsorganisaties, zich hierbij aansluiten. Hoe breder het draagvlak, des te groter de kans van slagen.” Stigter roept dan ook iedereen op die betrokken is bij de inzet van ICT in de zorg, het manifest mede te ondertekenen en zich te committeren aan de afgesproken principes en initiatieven.
