Bij zorg denk je als eerste aan mensenwerk, wat zorg ook absoluut is. Technologie doet echter steeds meer zijn intrede. Een vernieuwend voorbeeld daarvan is de inzet van sociale robots, een innovatie die nog volop in ontwikkeling is. In Nederland worden sociale robots op diverse plaatsen in de praktijk beproefd. Denk aan de Pepper robot bij Philadelphia Zorg, diverse proeftuinen met robot Tessa van Tinybots of de inzet van robotzeehond Paro bij Koninklijke Visio. Maar wat zijn de ervaringen tot nu toe? En leveren de proeftuinen voldoende inzichten op over de effecten van de inzet van robots in de dagelijkse zorg?
De weg naar een perfect functionerende robot is nog lang. Desondanks is het toepassen van robots in de praktijk toch nuttig en relevant. Want zonder praktijkervaringen kan er geen inzicht worden verkregen in wat een robot moet kunnen, om zo goed mogelijk in te kunnen spelen op de behoeften van de mens.
Ook ontbreekt het zorgorganisaties en het Nederlandse zorgsysteem zonder praktijkervaring aan voldoende inzicht in de benodigde veranderingen om de structurele inzet van sociale robots toegankelijk, betaalbaar en doelmatig te maken. Want dat er veel komt kijken bij de toepassing van sociale robots, moge duidelijk zijn.
Nieuwe spelregels
Bij het toepassen van sociale robots komen verschillende perspectieven aan bod. Zoals dat van zorgprofessionals, patiënten/cliënten, zorgorganisaties en andere systeemstakeholders. Zo zal het totale zorgsysteem iets moeten bijdragen aan het mogelijk maken van de benodigde proeftuinen en het structureel verankeren van de inzet van sociale robots in de Nederlandse zorg.
Hierbij is het is belangrijk om te beseffen dat zich voor elke belanghebbende een nieuwe situatie met nieuwe spelregels voordoet. Kortom, elke actor moet zich voorbereiden op een nog onbekende setting en daarmee een veranderende rol of bijdrage daaraan. Het heeft dan ook de voorkeur dat al deze belanghebbenden zo vroeg mogelijk betrokken worden in de verkenning van sociale robots.
Veel veranderingen
Aan welke veranderingen moet je denken bij sociale robots die stapsgewijs hun intrede doen in de toekomst van zorg? Het werk van de huidige zorgprofessional verandert met de komst van een robot als nieuwe ‘collega’ in het team. Hoe sta je als zorgprofessional ten opzichte van die robot, wat vraagt het aan nieuwe competenties van jou en wat verandert er inhoudelijk aan je werk? En ook niet onbelangrijk: wat vind je daarvan, hoe voel jij je daarbij? Is het een kans of een bedreiging? Een aanvulling of niet?
Wat vraagt de robot aan vaardigheden van de patiënt/cliënt? Is het makkelijk om jezelf te redden met een robot? Wat vraagt het van je om een goede communicatie met de robot tot stand te brengen of hoe moeilijk is het eigenlijk om de robot te bedienen. En wat doe je als de robot het even niet doet of als jij en de robot elkaar niet goed begrijpen?
Cliënten willen wel zelfstandig zijn, maar niet alleen
Service en support
Een robot als onderdeel van de dagelijkse zorg betekent ook voor zorgorganisaties een grote verandering. Allereerst moet de robot technisch onderhouden worden. Verder moeten de juiste randvoorwaarden gecreëerd worden voor een optimale prestatie van de robot en moeten vragen van patiënten/cliënten en zorgprofessionals vlot en professioneel beantwoord kunnen worden. Kortom, de succesvolle inzet van robots in de zorg valt of staat met een goede service & support.
Die robots moeten uiteraard ook gefinancierd worden, bij de aanschaf maar ook bij de inzet. De kosten van de inzet moeten onderdeel worden van de financiering van zorggelden. Proeftuinen moeten mogelijk worden gemaakt en betrokken startups moeten worden voorzien van investeringsgelden om tot gezond draaiende bedrijven uit te kunnen groeien. Een belangrijk aspect, want innovaties die de ontwikkelwerkplaats niet uitkomen, hebben te weinig continuïteit om van betekenis te kunnen zijn voor de dagelijkse zorg.
Business cases rondom robots zien er niet standaard uit en zijn niet gestoeld op bezuinigingen op zorgpersoneel. Sterker nog, ze zijn gericht op het opvangen van het groeiende personeelstekort en een hogere kwaliteit van leven voor de patiënt/cliënt. Je eigen leven kunnen leiden zonder te zeer afhankelijk te zijn van een ander.
Waardevolle steun
Om een misverstand uit de wereld te helpen: patiënten/cliënten verkiezen nog altijd een mens boven een robot. Menselijke aandacht blijft behoefte nummer één. Geborgenheid, veiligheid, nabijheid, empathie en aandacht van een ander mens die je helpt bij jouw uitdagende reis in het leven.
Maar naast deze basale behoeften zijn er veel zaken waarbij een robot heel goed kan ondersteunen en dat soms misschien wel beter kan dan een mens. Een sociale robot kan ondersteunen in educatie, dienen als emotionele uitlaadklep en helpen bij het aanbrengen van structuur in je dag. Maar hij kan ook helpen bij coaching, zelfreflectie en je herinneren aan zaken.
Een robot die je helpt om makkelijker met andere mensen te communiceren, sterker te worden in het aangeven van je eigen grenzen en behoeften of die eindeloos nieuwe dingen met je oefent: dat is waar patiënten/cliënten waarde aan hechten. Een robot heeft altijd tijd voor jou, heeft nooit haast, is neutraal in emotie en is er 24/ 7 helemaal voor jou.
Een robot wordt helemaal afgestemd op de behoeften, het gedrag en de leercurve van de patiënt/cliënt. In dit alles is het sociale aspect nog niet eens benoemd: het hebben van gezelschap. Patiënten/cliënten willen wel zelfstandig zijn, maar niet alleen. En bovenal wil ieder mens ontzettend graag zichzelf kunnen zijn. Daarom is het interessant om in de praktijk na te gaan of een mens zich minder geconditioneerd gedraagt bij een robot dan bij andere mensen.
Inzet en expertise
Er komt niet alleen veel kijken bij de structurele inzet van robots in de zorg, maar ook de projectfase van sociale robotica vraagt veel inzet en expertise. Een meerjarenprogramma zoals bij Philadelphia Zorg is zeer intensief en complex. Er wordt met grote zorgvuldigheid en professie geëxperimenteerd met sociale robots in de praktijk.
De complexiteit hangt samen met het feit dat robots nog lang niet uitontwikkeld zijn.
De ontwikkeling van de robot soft- en hardware en die van de zorgtoepassing worden tegelijkertijd gedaan. Dat vraagt om een intensieve projectbegeleiding, waarin zorg en techniek samenkomen.
