Lucien Engelen, Global Strategist Digital Health voor onder meer het Deloitte Center for the Edge, pleit voor een andere kijk op onze zorg, met volop kansen voor een gezondere toekomst: The Future of Health - “en dus niet Healthcare”, zoals hij er aan toevoegt. Engelen onderscheidt drie thema’s die elkaar als in een driehoek kunnen versterken: gepersonaliseerde zorg, voeding en winkelen. “Bepaalde onderdelen van de maatschappij die we al dagelijks gebruiken, kunnen we over de volle breedte inzetten in onze missie naar gezondheid.”
Vanuit zijn zorghart en interesse voor technologie probeert Engelen mensen te inspireren en te bewegen om stappen te zetten naar een gezonder leven. Daarbij probeert hij vaak ontwikkelingen die hij op de ene plaats signaleert te koppelen aan bewegingen elders.
Engelen noemt The Future of Health de belangrijkste randvoorwaarde voor een duurzaam, toegankelijk en betrouwbaar zorgsysteem. “Maar daarbij komt meteen, met stip, The Future of Food om de hoek kijken. Hoe zorgen we ervoor dat mensen gezond blijven of gezonder worden door anders met voeding om te gaan? En dan volgt The Future of Retail.” Met dat laatste doelt de digitaal expert ook – en misschien wel juíst – op fysieke, offline winkels: de supermarkt in de wijk, de drogisterij in het centrum.
Retailcomponent
In de gezondheidszorg vinden veel routinematige handelingen plaats die, mede door technologie, minder complex worden, constateert Engelen. “Een deel van die handelingen kan wellicht op een andere plek en door iemand anders worden gedaan. In Amerika zijn drogisterijketen Walgreens en Amazon flinke stappen aan het zetten met digitale zorg. BestBuy is er een e-health-afdeling aan het opzetten. Digitale zorg zit ‘m voor een deel in de persoonlijke levenssfeer: mensen willen dingen over zichzelf weten. Maar het kruipt steeds verder toe naar toepassingen voor – bijvoorbeeld – mensen met een chronische aandoening. Of denk aan een app als Jumbo Foodcoach.”
Het prototype van die app, vertelt Engelen, is voor supermarktketen Jumbo ontwikkeld met steun van voedingswetenschappers en een team van Deloitte. De app geeft consumenten persoonlijk voedingsadvies en suggesties voor gezondere alternatieven op het boodschappenlijstje. Dat past helemaal bij het soort initiatieven voor een gezonde en duurzame voedselvoorziening waar Deloitte zich voor inzet, aldus Engelen.
“We gaan toe naar gepersonaliseerde voeding, naar gepersonaliseerde gezondheidszorg en naar gepersonaliseerd winkelen. Idealiter zullen we moeten gaan kijken in hoeverre we de component ‘retail’ in die driehoek een plek kunnen geven en hoe de drie componenten elkaar kunnen versterken.”
Copernicus-moment
In ons land hebben we te maken met een verdubbeling van de zorgvraag, een tekort aan geschoolde mensen – dat was al zo voor de pandemie, en dat is sindsdien alleen maar erger geworden – en een budget dat niet veel groter meer wordt (nu we 4,5 miljard euro minder groei hebben).
DE GEEST IS UIT DE FLES
Engelen hierover: “We zijn ons daarnaast collectief meer bewust geworden van wat we ‘onderliggende condities’ noemen. Daar heeft de pandemie eveneens een rol in gespeeld. De preventiekaart wordt nadrukkelijker getrokken: zowel overheden als verzekeraars zijn ervan doordrongen dat we meer aan de voorkant moeten doen. Ook het belang van de digitale component is eindelijk doorgedrongen. We zijn jarenlang ‘zwanger geweest’ van digitale zorg, en in de pandemie is die met de keizersnede ter wereld gekomen. De geest is uit de fles.”
Al deze ontwikkelingen leiden tot wat Engelen een ‘Copernicus-moment’ noemt. “De patiënt voegde zich voorheen altijd fysiek naar de zorgprofessional: ‘U komt naar de kliniek of de praktijk.’ Onder druk van technologie kan het nu ook andersom, áls dat verantwoord is.”
Verschuiving zorg
Daarmee kan de zorgverlening ook op een andere plek worden verricht. Deze ‘delokalisering’ heeft tot gevolg dat andere mensen die zorg kunnen geven, en dat de zorgprofessionals die er zijn effectiever kunnen worden ingezet.
“Het betekent dat je digitale consulten kunt plannen als artsen of patiënten zelf niet in staat zijn om naar de kliniek of de praktijk te komen”, meent Engelen. “Ik sluit niet uit dat verpleegkundigen vanuit het ziekenhuis één of twee dagen mee naar huis gaan met een ontslagen patiënt.”
En, stelt Engelen: de meeste mensen beseffen het niet, maar de grootste drogisterij van Nederland is Kruidvat. Degene die daar rondloopt in een groen hesje is een gecertificeerd drogist. “Ook deze medewerkers maken zich op om een rol te spelen in het complete gezondheidssysteem. Ze springen in een gat. Walgreens heeft een deal gesloten met 7.500 huisartsen die bij hen praktijk komen houden. Ze bieden de artsen vierkante meters aan, omdat ze weten dat al die mensen die komen binnenlopen als ze naar de huisarts moeten ook allerlei spullen kopen.”
Vier D’s
Delokalisering, digitalisering en democratisering zijn drie van de vier D’s die veranderingen teweegbrengen in het zorgstelsel. Een burger heeft inmiddels meer data in zijn of haar telefoon dan alle zorginstellingen bij elkaar. De vierde en laatste ‘D’ staat voor duiten, of dollars.
“Grote partijen die nog niet in de zorg zitten zijn zoals gezegd fors aan het investeren om een voet tussen de deur te krijgen in gezondheidsland”, verduidelijkt Engelen. “Naar verluidt komt er binnenkort een Apple Watch op de markt die de glucosewaarde in het bloed kan meten. Dan hebben we het dus gewoon al over de retail-component. 4D speelt een belangrijke rol in een voor mij welkome omslag: laten we samen kijken hoe we eerder kunnen ingrijpen om te voorkomen dat iemand ziek wordt, met partners buiten wat we nu ‘gezondheidszorg’ noemen. We wéten dat we naar de voorkant moeten, maar de zorg zit daar nog niet. Retail en food wel.”
Voeding in supermarkt
De supermarkt is in Engelens optiek ‘het laatste bastion in de wijk’ dat een aantal functies in zich verenigt. “De bank en het postkantoor zijn verdwenen, maar bij de supermarkt staat een geldautomaat en kun je pakketjes halen en brengen. De supermarkt speelt ook een grote rol op het gebied van voeding. Een aantal partijen is al bezig met het goedkoper maken van bijvoorbeeld vegetarische hotdogs ten opzichte van de vette hap. Dat vind ik getuigen van leadership en is een voorbeeld van wat retail kan doen: ze verkopen vijf keer meer vegetarische hotdogs dan gewone. In België spaar je als klant van een grote keten meer wanneer je gezonde producten koopt.”
Onderzoek van Deloitte stelt dat Europese consumenten zich bewuster worden van de relatie tussen voeding en gezondheid. Al blijft prijs de belangrijkste factor, respondenten geven wel aan dat ‘gezondheid’ een grotere rol speelt bij hun aankoopgedrag. Gepersonaliseerd winkelen, met een kassabon die er voor elke klant anders uit komt te zien, zou dus op termijn een enorme impuls kunnen geven aan preventie.
Samen verkennen
Maar er zijn meer manieren om ervoor te zorgen dat mensen gezond(er) blijven. Het Laurentius Ziekenhuis in Roermond is aan het experimenteren met een zogeheten ‘zelfmeetkiosk’ die onder meer gewicht, bloeddruk, saturatie en hartslag meet en die data via een pasje rechtstreeks naar het ziekenhuissysteem stuurt.
Engelen: “Dat is eigenlijk de moderne variant van de vroegere weegschaal op het station waar je een kwartje in gooide. Het is ook laagdrempelig: waarom zou je het niet doen? Het is enerzijds bedoeld om preventief beter op jezelf te letten; anderzijds hoef je hiervoor niet meer speciaal naar huisarts of polikliniek als je al onder behandeling staat. Als zo’n kiosk in een winkel staat, biedt het daarnaast een stuk beleving. In zulke user experiences is het bedrijfsleven beter dan wij in de zorg, en retail is dat bij uitstek. Ook kijkend naar de innovatiekracht van de retailsector versus die van de zorgsector kunnen we veel van elkaar leren. Laten we samen de mogelijkheden gaan verkennen.”
