“Als we een deel van ons zorgbudget in een gezamenlijk potje stoppen, kunnen we grote stappen zetten in innovatie. Waar we van af moeten, is het conservatief investeren in stenen. Van bricks naar bytes levert meer preventieve zorg op.” Dat zegt Diederik Gommers, Anesthesioloog-intensivist en voorzitter van de NVIC.
In korte tijd werd Gommers een Bekende Nederlander door zijn rol als expert in het Outbreak Management Team. Vanwege zijn optreden in de media kent heel Nederland nu het specialisme Intensive Care. Gastredacteur Mark van Houdenhoven (zie ook de coverstory, pagina 21-25) ging met hem in gesprek over innovatie in de zorg.
Je hebt verpleegkundigen centraal gezet in de publieke opinie. Hoe zie je de rol van technologie in hun vak?
“De capaciteit van de IC-zorg in Nederland hangt af van de beschikbaarheid van verpleegkundigen, minder van dokters. De verpleegkundigen zijn ongelooflijk belangrijk voor hoe het met de patiënt gaat. Teamwork is heel belangrijk en daarvoor heb je vertrouwen in elkaar nodig.”
“Als dokters zitten wij aan de belangrijke overlegtafels. Daar heb ik extra aandacht gevraagd voor de rol van verpleegkundigen. Dit is het moment om het vakgebied Intensive Care en de inbreng van verpleegkundigen naar een volgende fase te brengen, met behulp van technologie. Als je daarin investeert, leidt dat tot betere patiëntenzorg. We meten ongelooflijk veel aan een IC-patiënt. Iedere seconde verzamelen we gegevens. De IC is een vergaarbak van data. Praat je met IT-mensen, dan is de IC een prachtig speelveld om innovatie toe te passen.”
Hoe kan het werk leuker worden door technologie?
“Tijdens de coronapiek ontstond de gedachte dat we met de schaarste aan mensen en middelen juist nu innovatie moeten inzetten. Alleen, het oude frame was een te makkelijke denkwijze: ‘meer innoveren, dan heb je minder personeel nodig en wordt de zorg goedkoper.’ Het gaat er juist om: hoe maak technologie het werk leuker, aantrekkelijker én beter? Zodat IC-verpleegkundigen de zorg kunnen leveren op een manier die voldoening geeft. Want waarom vinden ze hun werk leuk? Niet vanwege de administratieve lasten door het EPD, maar vanwege de empathische zorg die ze kunnen bieden aan patiënten, het contact met de naasten en de saamhorigheid als team.”
“De meerwaarde van data-analyse is dat zorgverleners continu informatie krijgen over hun patiënt. Op basis van modellen kun je voorspellen of er binnen tien minuten een bloeddrukdaling of ademhalingsstilstand zal optreden. Hoe gaaf is het als ze dit op een display, mobiel toestel of AR-bril kunnen zien. Dat idee creëert rust in hun hoofd. Dan kun je op ontspannen wijze een collega helpen of aandacht geven aan de familie. Dan zet je IT niet in als vervanging van zorg, maar als hulpmiddel om rust te brengen. Daar kan de IT nog een slag in slaan.”
"Waar we van af moeten stappen, is het conservatief investeren in stenen"
“De zorgmedewerker op de IC moet vertrouwen kunnen hebben in de IT. Op de IC staan nu apparaten die alleen piepjes geven. Van de honderd alarmen staan er nu vaak 98 uitgeschakeld. Er moet geïnvesteerd worden in slimme alarmen, vaak met een combinatie van parameters, zodat er minder vals alarm afgaat. Ook moeten de piepjes vervangen worden door vriendelijkere tonen, zoals muziek. Dat geeft veel minder stress.”
Elders in dit blad heeft Ron Roozendaal (pg 8-9, red.) het over een coschap digitalisering. Zou dit ook voor verpleegkundigen iets zijn?
“Op zich is het goed dat je als verpleegkundige meer kennis krijgt van technologie, juist ook tijdens de opleiding. Het gevaar van een nieuwe opleiding zoals klinische technologie, is dat je niet genoeg kennis hebt van techniek óf van geneeskunde. Daarom denk ik dat we vooral dokters en beleidsmakers nodig hebben met belangstelling voor IT. Als ik nu aan een IT-specialist uitleg wat mijn probleem is, dan doe ik dat vanuit mijn wereld, die voor mij heel duidelijk is. Maar dat is het voor de ander niet. Inmiddels begrijp ik dat de IT’er een plan moet maken voor zijn eigen wereld, die van de IT-architectuur. We hebben zorgmedewerkers nodig die interesse hebben in IT en innovatie. Dat kunnen ook verpleegkundigen zijn, daar zitten pareltjes tussen die dat leuk vinden en die de taal van de IT spreken. Gebruik ze dan ook.”
Hoe kunnen we de kennis over innovatie die er al is, beter benutten?
“Het begint met samenwerking. Ik heb nu een assistent-hoogleraar uit Delft die met haar IT-studenten op de IC komt kijken om iets te ontwerpen waar wij behoefte aan hebben. Sinds de nieuwbouw hebben we kamers met automatische deuren die heel goed afsluiten in verband met infectiepreventie, maar daardoor wordt het ook erg stil op de IC-kamer. Hierdoor worden de alarmen en elk gezoem van een beademingsapparaat storend. De studenten zijn enthousiast: ze kunnen in de praktijk zien waarvoor hun ontwerp dient. De ontwikkeling van geneeskunde gaat van ‘natte’ geneeskunde (laboratorium) over naar de toepassing van technische geneeskunde. Daaruit ontstaan prachtige dingen.”
“Ik zie wel dat er veel regels zijn voor apparaten en software, die belemmerend kunnen werken voor innovatie. We houden elkaar soms in een houdgreep. Neem het afschaffen van de piepjes op de IC, daar zouden we veel meer vaart mee moeten maken. Er is al zoveel méér mogelijk met innovatie dan we nu toepassen. We kunnen techniek inzetten voor metingen thuis zoals hartslag, ademfrequentie maar ook glucosespiegels. Bij 50 procent van de mensen met COVID-19 komt naast een longprobleem ook trombose voor, hebben we ontdekt. Met de kennis die we nu hebben, kunnen we thuis metingen doen naar ademfrequentie en mensen op afstand in de gaten houden wanneer ze naar het ziekenhuis moeten komen. Het heeft zin om te investeren in het vroeg opsporen van de ziekte, samen met huisartsen. Er wordt nu een investering van één miljard euro voor meer IC-bedden voorgesteld. Als je een deel daarvan stopt in preventie, dan is dat een intelligentere oplossing.”
Geen bedden maar innovatie, investeren in preventie… en de IC-capaciteit dan?
“De politiek gaat voor meer IC-bedden vanuit emotie: het geeft een gevoel van ‘in control zijn’. Gaan we dan door deze ene crisis afstappen van het beleid om de zorg ook op langere termijn betaalbaar te houden? We kunnen
beter investeren in slimme technologie. Wie weet hebben we straks een ander virus, een andere ziekte, waardoor er een golf aan nier- patiënten ontstaat. Zetten we dan ook in op acute uitbreiding van de dialysecapaciteit? Er is andere zorg nodig, gericht op het tijdig opsporen en zoveel mogelijk thuis behandelen.”
