Benieuwd hoe de onderhandelingen over de European Health Data Space (EHDS) er aan toe gaan? Roger Lim, coördinerend beleidsmedewerker EHDS bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), neemt je mee in zijn werkdag en geeft een exclusieve update over waar we nu staan met de EHDS.
Mijn dag begint vaak rond een uur of negen op het Zuidstation van Brussel. Daar baan ik mij een weg door de metro richting metrohalte Schuman. Van daaruit begeef ik mij richting het Justus Lipsiusgebouw, het rozekleurig hoofdgebouw met spiegelende ramen van de Raad van de Europese Unie.
Na een uitvoerige beveiligingscheck mag ik naar binnen. Het is alsof de tijd hier heeft stilgestaan. Zo zijn er nog telefooncellen te bespeuren met in het bijbehorende tafeltje een glazen bakje wat ooit een asbak moet zijn geweest, en het gebouw staat vol met meubilair uit de jaren 90. De populairste plek in het gebouw? Dat is ongetwijfeld de cafetaria. Dé plek waar de onderhandelingsteams de laatste instructies doornemen voordat de onderhandelingen om stipt 10.00 uur starten.
Voorbereiding
Instructies zijn voorbereidingen van de onderwerpen waarop wordt onderhandeld. Ieder land doet dit op zijn eigen manier. De instructies worden voorbereid op basis van de vergaderagenda die meestal door iedere voorzitter wordt afgesloten met een interessant ‘weetje’ uit het voorzittende land. Mijn instructie bestaat uit het doornemen van de te bespreken artikelen, een toelichting op de artikelen, de te behalen doelen tijdens de onderhandeling en indien nodig ook spreekteksten. Dit setje (digitale) documenten wordt zorgvuldig door het team voorbereid.
Het Nederlandse onderhandelingsteam bestaat uit de zorgattaché van de Nederlandse Perma-
nente Vertegenwoordiging (PV), mijzelf en een (senior) beleidsmedewerker van VWS. De PV kun je zien als de Nederlandse ambassade van de Europese Unie. We bespreken ook met elkaar welke andere landen we willen spreken tijdens de koffie- en lunchpauze, want elke minuut wordt op zo’n dag maximaal benut.
Nadat de instructies zijn doorgenomen, de plannen zijn gesmeed en de koffiekopjes leeg zijn, loopt iedereen naar de vergaderzaal op de ‘35e verdieping’. Vreemd eigenlijk, want het gebouw heeft maar negen verdiepingen. Eenmaal in de vergaderzaal heeft ieder land een eigen plek aan tafel op volgorde van voorzitterschap. Elk half jaar wisselt de voorzitter en begint de grote stoelendans. Het voorzittende land zit altijd aan kop, met de Europese Commissie recht tegenover zich. Alle landen zitten daar tussenin. Sinds 1 juli is Spanje de voorzitter en zitten wij tussen Luxemburg en Slowakije in.
Compromistekst
De klok slaat 10.00 uur en de voorzitter rinkelt met de bel: de vergadering begint. We bespreken, zoals altijd, ieder voorstel voor tekstwijziging van artikelen uit het EHDS-voorstel die door de voorzitter zijn gemaakt. Deze wijzigingen gebeuren niet zomaar, maar zijn een reflectie van de input van alle lidstaten. Alle wijzigingen samen vormen een compromistekst van een voorzitterschap. Het is soms een puzzel om de teksten goed door te nemen doordat alle ‘track changes’ zichtbaar moeten blijven.
Tijdens de onderhandelingen krijgt elke lidstaat de kans om te reageren op deze wijzigingen. En daar begint ook het spel: wie steekt als eerste zijn bordje omhoog en neemt het woord? Soms wachten we namelijk even af om te zien hoe andere landen reageren voordat we namens Nederland het woord voeren. Maar andere keren is het juist slim om als eerste het woord te nemen en de discussie te sturen. De rol van de Europese Commissie tijdens de onderhandelingen in de Raad is die van het beantwoorden van vragen en uitleg geven over de artikelen die zij hebben opgesteld.
Eventuele vervolgafspraken
Het is 18.00 uur, het tijdstip waarop meestal de onderhandelingen worden afgesloten door de voorzitter. Veel later stoppen is niet mogelijk, omdat volgens de regels is vastgelegd dat de vertalers alleen een maximaal aantal uren per dag beschikbaar mogen zijn. Na afloop spreken de lidstaten vaak nog onderling of met elkaar. Dit is ook het moment om eventuele vervolgafspraken met lidstaten te maken over het gezamenlijk optrekken op specifieke onderwerpen.
Het EHDS-voorstel is is complex en technisch
Daarnaast hebben wij de mogelijkheid om de Europese Commissie bilateraal vragen te stellen. Nadat langzamerhand de lidstaten het gebouw verlaten, neemt de Nederlandse delegatie vaak nog even de tijd om de dag en het verslag van de zorgattaché door te nemen voordat deze intern wordt gedeeld. Ook de gevoerde gesprekken met lidstaten in de koffie- en lunchpauzes passeren de revue en concrete vervolgacties worden gemaakt. Daarna is het ook voor mij tijd om weer de trein terug naar Den Haag te nemen.
EHDS-voorstel complex
Inmiddels zijn de onderhandelingen al maanden in volle gang. Het EHDS-voorstel is complex en technisch. De tijd om echt diepgaande technische discussies te voeren is er vaak niet. Daarom hebben we met een groot aantal landen aparte informele werkgroepen opgericht. In die werkgroepen kunnen we over specifieke onderwerpen een diepere discussie houden om tot concrete compromisvoorstellen te komen die aangeboden kunnen worden aan de voorzitter van de Raad (Spanje). Bij een compromisvoorstel is het vaak zoeken naar de gulden middenweg, die elk van de betrokken landen deels tegemoet komt.
Ik krijg vaak de vraag wanneer de onderhandelingen over de EHDS klaar zijn. Mijn antwoord is altijd: ik weet het niet. Ook al worden er vragen beantwoord en worden alle landen het eens met elkaar, we zijn er dan nog steeds niet. Dan start namelijk de ‘triloog’, het interintitutionele onderhandelingsproces tussen de Raad, het Europees Parlement en de Europese Commissie.
Het Europees Parlement en de Europese Commissie, hopen natuurlijk dat we klaar zijn vóór de Europese verkiezingen in juni 2024. Maar we moeten ook de tijd nemen om tot een wet te komen die uitvoerbaar is, kwaliteit boven snelheid dus. Want uiteindelijk zullen ook wij als lidstaat verantwoordelijk zijn voor de uitvoering en implementatie van de EHDS.
Over de EHDS
Wat achtergrond bij de onderhandelingen. Op 3 mei 2022 kwam de Europese Commissie, het uitvoerend orgaan van de Europese Unie, met het voorstel voor een European Health Data Space. De EHDS moet het mogelijk maken om snel en gemakkelijk gezondheidsgegevens uit te wisselen tussen Europese landen, uiteraard onder de xqjuiste privacy- en veiligheidsvoorwaarden. Het doel? De levering en kwaliteit van zorg te verbeteren, maar ook wetenschappelijk onderzoek en innovatie te versnellen.
De publicatie van het voorstel was het startschot voor onderhandelingen tussen de Europese lidstaten. Aangezien de EHDS een verordening wordt en burgers en de zorgsector er direct hun rechten/plichten uit kunnen halen, heeft ieder land er belang bij dat de uiteindelijke wettekst zo goed mogelijk aansluit op de huidige nationale wet- en regelgeving en zorginformatiestelsels. Voor Nederland is onder andere een bijna naadloze aansluiting van de EHDS op onder meer de Wet elektronische gegevensuitwisseling in de zorg (Wegiz) een belangrijk uitgangspunt. Wij koppelen dan ook vanuit het ministerie van VWS regelmatig aan alle belanghebbenden terug wat de laatste ontwikkelingen zijn.
