Dat creativiteit van groot belang is om te ontsnappen, bewezen 61 jaar geleden drie gevangenen die op miraculeuze wijze ontsnapten uit de beruchte gevangenis op het eiland Alcatraz. Hoe beangstigend het is om gevangen te zitten, kan je ervaren bij 'prisonescape'1. Een geweldige ervaring om in teamverband echt opgesloten te worden, om vervolgens te proberen om te ontsnappen. Dat ook daarbij creativiteit - in combinatie met actief observeren - een rol speelt, heb ik mogen ervaren in de koepelgevangenis te Breda. Als één van de weinigen van ons team wist ik te ontsnappen. En heel bevrijdend gevoel!
Dat onder de toenemende druk in de zorg de aandacht voor de cliënt/patiënt verloren dreigt te gaan, is inmiddels wel een bekend gegeven. Het is niet zonder reden dat de Nederlandse overheid programma’s als ‘Waardegedreven zorg’ in het leven heeft geroepen. Dat diverse zorginstellingen zelf met initiatieven komen om medewerkers te ondersteunen in hun werkzaamheden, is heel positief. Zo is er inmiddels een scala aan escaperooms ontwikkeld, waarin medewerkers vaardigheden in het omgaan met cliënten trainen.
Spelenderwijs en interactief leren zij zo beter te observeren, wordt hun creativiteit gestimuleerd en verbeteren zij hun digitale en andere skills zoals op het gebied van patiëntveiligheid. Bij de ontwikkeling daarvan vinden veel zorginstellingen de weg naar de creatieve (serious game) sector, waarbij co-creatie essentieel is. Zoals met Ria, Gerda, Arie en Nicky.
Greep uit het assortiment
Wie is Ria? Het leren kennen van cliënten is van levensbelang, het helpt zorgmedewerkers om meer mensgerichte zorg te kunnen leveren. Maar op welke manier leer je een cliënt eigenlijk echt kennen? Door het spelen van Ria’s escaperoom2 wordt ervaren hoe je in korte tijd heel veel over een cliënt te weten kan komen.
In de drukte en chaos op de Intensive Care is het moeilijk om persoonlijke aandacht te bieden aan de net opgenomen patiënt. Maar ook op de IC is het van belang om niet alleen de direct noodzakelijk informatie over de patiënt te krijgen. Omstandigheden thuis en/of de sociale omgeving kunnen een rol spelen bij het nemen van beslissingen. In Gerda’s escaperoom leren IC-verpleegkundigen zich bewust te worden van persoonsgerichte zorg.
Arie reageert niet op een telefoontje van zijn dochter. Wanneer de verpleegkundigen naar zijn kamer gaan hangt er een briefje op zijn deur: Arie is boos! De oorzaak: Arie heeft het gevoel dat veel in zijn dagelijkse leven voor hem wordt bepaald. En dat frustreert hem. Aan de zorgverleners de belangrijke taak om erachter te komen wat hem gelukkig maakt. Ze helpen hem kiezen, organiseren oplossingen, betrekken zijn sociale netwerk en maken nieuwe afspraken die ze daadwerkelijk nakomen. Zo krijgt Arie de eigen regie weer terug.
In de GGZ staan medewerkers onder meer door de lange wachtlijsten onder grote druk, ook in België. Door het spelen van Nicky’s escaperoom en vooral ook de reflectie achteraf onder begeleiding van speciaal opgeleide medewerkers beoogt de Organisatie Broeders der Liefde3 dat bij medewerkers in het psychiatrisch ziekenhuis hun empathie aangewakkerd en hun inlevingsvermogen gestimuleerd wordt, en dat de kernwaarden omgezet worden in de praktijk.
Technologie kan bijdragen aan gepersonaliseerde zorg, mensen ondersteunen om langer thuis te wonen en eigen regie/zelfstandigheid bevorderen. Toch wordt het potentieel van technologie nog onvoldoende benut. Zorgprofessionals hebben hierbij een essentiële rol in het gebruik en implementatie van technologie. De vraag is: hoe kun je zorgprofessionals verleiden om meer technologie te gebruiken? Door ze op een creatieve en uitnodigende manier kennis te laten maken met zorgtechnologie in Harm’s escaperoom4. Deze escaperoom is door het Ministerie van VWS in 2021 uitgeroepen tot Koploperproject van het Actie Leer Netwerk5.
Bewezen resultaat
Het platform Onderwijs en Gezondheidszorg van de V&VN6 heeft onderzoek gedaan naar het effect van Harm’s escaperoom onder 509 zorgprofessionals. Voor en na het spelen van de escaperoom werden vragenlijsten ingevuld. Dit leidde tot de volgende uitkomsten (bron OenG nummer 7, 2022):
- Deelnemers gaven na het spelen significant vaker aan dat zij technologie nuttig vinden in het werk tijdens cliëntcontact.
- Ook gaven zij na het spelen significant vaker aan dat zij de benodigde kennis hebben om gebruik te maken van technologie, dat het gebruik van technologie duidelijk en begrijpelijk is en dat het omgaan met technologie tijdens cliëntcontact gemakkelijk is.
- Bovendien gaven deelnemers na het spelen van Harm’s escaperoom significant vaker aan dat technologie hun werk interessanter maakt en dat zij technologie in willen zetten in hun werk.
Kortom, het spelen van Harm’s escaperoom levert een belangrijke bijdrage aan de implementatie van technologie in de zorg.
Personeelstekort
Nou kan Harm wel bijdragen aan het interessanter maken van werk, maar dan moet je wel voldoende werknemers hebben. Zowel in Nederland als België schort het daar aan. Op het gebied van ‘personeelswerving’ zijn er ook escaperooms. Althans, het bedrijf Gamificationers toont op de website de escaperoom “Ik ga ervoor”.7
Vanuit Communicatiebureau Absoluut kregen zij het verzoek om een game voor de Vlaamse overheid te ontwikkelen om scholieren enthousiast te maken voor het volgen van een zorg-
opleiding. Helaas, bezoek je de website www.ikgaervoor.be/escaperoom, dan vind je niets. Project mislukt? Het leek heel mooi. Misschien is het een idee om het in Nederland te proberen.
Landstede MBO Opleidingen heeft bijvoorbeeld een online escaperoom om scholieren uit te dagen of zij een goede verpleegkundige kunnen worden. Een mooi initiatief dat landelijke implementatie verdient.
En in de mooie Betuwe (mijn woongebied) probeert ziekenhuis Rivierenland9 (Tiel) jongeren warm te maken om een opleiding tot verpleegkundige te gaan volgen. Het spel wordt aangeboden aan alle basis- en middelbare scholen in de regio. Waarom niet ook buiten de regio?
Mooie andere initiatieven
Het moge duidelijk zijn, er valt niet meer aan te ontsnappen. De escaperooms in de zorg hebben hun weg gevonden in Nederland. Escaperooms zijn ook een mooi middel van teambuilding. In het HagaZiekenhuis stimuleert een escaperoom de samenwerking op de afdeling Verloskunde10, ontwikkeld door eigen senior verpleegkundigen. En terecht dat dit initiatief de publieksprijs van de SuperNursing challenge11 heeft gewonnen.
Ook NICTIZ draagt haar steentje bij aan het verbeteren van de zorg met de online escaperoom 'Eenheid van taal'12. Eenheid van taal is een belangrijk item in een zorgsector waarin data een steeds grotere rol spelen. Nictiz is met het realiseren daarvan al jaren bezig en blijft hameren op het grote belang van gestandaardiseerde taal. Wie wil kennismaken met het eenduidig vastleggen van gezondheidsinformatie aan de hand van SNOMED, hét internationale medisch terminologiestelsel, kan dat nu dus spelenderwijs doen in de escaperoom ‘Eenheid van Taal’.
En wanneer we het over data in de zorg hebben, cyberaanvallen zijn inmiddels schering en inslag. Hoe daar mee om te gaan in de zorg? Het Netwerk Acute Zorg Brabant heeft een escaperoom in een truck13. Deze mobiele escaperoom moet de zorg voorbereiden op cyberaanvallen.
En tot slot: het mooie initiatief van VILANS14, die met de online escaperoom voor de ouderenzorg de vrijheid van mevrouw den Ouden in verpleeghuis Kastanjehof wil vergroten.
Het einde is nog niet in zicht
Ongetwijfeld zullen er nog veel nieuwe escaperooms worden ontwikkeld. Niet alleen vormen die een belangrijk interactieve leermethode, ze dragen ook bij aan de teambuilding binnen (en buiten) de zorg. De ervaring leert dat veel zorgmedewerkers het een leuke, creatieve en nuttige tijdsbesteding vinden. Vooral leuker dan in een klaslokaal te zitten en bijgeschoold te worden. Interactie en co-creatie zijn daarbij de sleutelwoorden.
