AI biedt veelbelovende mogelijkheden om het herstelverloop bij psychotische stoornissen beter te voorspellen. Dat blijkt uit promotieonderzoek van psychiater dr. Violet van Dee (St. Antonius Ziekenhuis), die op 16 juli promoveerde aan de Universiteit Utrecht. In haar onderzoek onderzocht Van Dee de inzet van AI bij het analyseren van complexe patiëntgegevens om zo te komen tot nauwkeurigere inschattingen van herstelkansen en passende behandelstrategieën.
AI-systemen werden gevoed met grote hoeveelheden casusdata en bleken in staat om het beloop van een psychose met een vergelijkbare nauwkeurigheid te voorspellen als ervaren psychiaters. In lastig te beoordelen casussen presteerde AI zelfs beter. Van Dee ziet de technologie dan ook als een kansrijke ondersteuning in de behandelpraktijk, onder andere als second opinion bij complexe beslissingen. “De kracht zit in het combineren van menselijke expertise en AI,” aldus Van Dee.
De AI-medaille heeft echter ook een keerzijde, zo blijkt uit een reportage van Nieuwsuur dat met psychologen sprak over mensen die na intensieve gesprekken met ChatGPT juist in een psychose raakten. Dat staat uiteraard los van het onderzoek van Van Dee, maar is wel iets dat ook aandacht behoeft. Daarover meer verderop in dit artikel.
Van symptoomgericht naar betekenisvol herstel
Een ander belangrijk onderdeel van het onderzoek van Van Dee was het verschil in perspectief tussen zorgverleners en patiënten. Terwijl psychiaters vaak gefocust zijn op het verminderen van symptomen, hechten patiënten meer waarde aan maatschappelijke participatie, zingeving en sociale verbondenheid. Herstel wordt niet alleen bepaald door de afwezigheid van klachten, maar ook door factoren als werk, dagbesteding, sociale netwerken en zelfstandig wonen.
“Zingeving is een persoonlijk proces. Voor veel patiënten betekent het dat ze hun psychische kwetsbaarheid kunnen integreren in hun levensverhaal en opnieuw betekenis kunnen geven aan hun rol in de samenleving – als ouder, partner, werknemer of vriend”, zegt Van Dee.
AI als bouwsteen voor toekomstbestendige GGZ
De inzet van AI biedt op termijn kansen voor meer efficiënte en gepersonaliseerde geestelijke gezondheidszorg. Als behandelaars beter kunnen voorspellen of bepaalde interventies, zoals stoppen met middelengebruik of specifieke vormen van therapie, effectief zullen zijn, kunnen behandelplannen gerichter worden ingezet. Dit is relevant in een tijd van beperkte zorgcapaciteit.
Van Dee benadrukt dat verdere ontwikkeling van AI noodzakelijk is: systemen moeten worden getraind op grote, diverse datasets en artsen moeten begrijpen hoe AI tot een conclusie komt. Transparantie en samenwerking zijn cruciaal om vertrouwen op te bouwen in deze technologie. “Het is niet langer de vraag óf AI een rol gaat spelen in de psychiatrie, maar wanneer en hoe”, besluit Van Dee.
Keerzijde van de AI-medaille in de GGZ
Het onderzoek van Van Dee toont aan dat het gebruik van AI in de GGZ van meerwaarde kan zijn. Een reportage van Nieuwsuur, eerder deze week, laat echter ook de keerzijde van de AI-medaille zien. Het actualiteitenprogramma sprak met psychologen en deskundigen die ervaring hebben met mensen die na een intensief contact met een AI-chatbot juist psychisch ontregeld raakten en soms zelfs in een psychose belandden. Zij pleitten voor wetenschappelijk onderzoek naar het mogelijke verband tussen intensief gebruik van de populaire chatbots en psychosevorming.
Volgens de experts komt dit doordat chatbots zoals ChatGPT de neiging hebben de gebruiker naar de mond te praten. Iemand die bijvoorbeeld met de chatbot over complottheorieën praat, krijgt dan antwoorden die zijn of haar denkbeelden bevestigen. In het gesprek met Nieuwsuur benoemde klinisch psycholoog Tonnie Staring een treffend voorbeeld uit zijn eigen praktijk. Hij behandelde iemand die buiten de praktijk met ChatGPT is gaan praten. "Na drie dagen kwam de patiënt daar psychotisch uit, met de overtuiging dat mensen vanaf de geboorte vastzitten in een soort van designed systeem dat op een crypto-achtige manier versleuteld is", aldus Staring. De antwoorden van ChatGPT bevestigde het complotdenken.
