Zijn sociale media, videogames en kunstmatige intelligentie nu goed of slecht voor ons welzijn? Volgens het Expertisecentrum Digitalisering en Welzijn is het antwoord simpel: nee, niet per definitie. De effecten van digitale technologie zijn complex en sterk afhankelijk van de gebruiker, de situatie en de context. In het recent gepubliceerde position paper ‘Het digitale prisma belicht’ wordt toegelicht wat we tot nu toe weten over de impact van digitale media op ons welzijn – en hoe we hier als samenleving beter mee kunnen omgaan.
Digitale technologieën kunnen zowel positieve als negatieve effecten hebben. Soms kunnen beide aspecten tegelijkertijd gelden binnen één persoon. Een half uur scrollen op sociale media kan ontspannend werken als dat je intentie was, maar frustrerend zijn als je jezelf erdoor liet afleiden van belangrijkere taken. Dergelijke nuances laten zien dat eenvoudige stellingen als ‘vier uur schermtijd is slecht’ te kort door de bocht zijn.
Ook blijkt uit onderzoek dat persoonlijke kenmerken zoals zelfbeeld en emotieregulatie grote invloed hebben op hoe iemand digitale technologie ervaart. Jongeren die moeite hebben met het reguleren van hun emoties of een laag zelfbeeld hebben, lopen bijvoorbeeld meer risico op negatieve effecten van sociale media.
Voor- en nadelen
Volgens het Expertisecentrum weten we inmiddels meer dan we vaak denken. Zo tonen studies aan dat videogames voordelen kunnen hebben voor cognitieve ontwikkeling en sociale vaardigheden. Tegelijkertijd kunnen ze bijdragen aan lichamelijke inactiviteit en isolatie. Ook kunstmatige intelligentie biedt kansen, bijvoorbeeld in de zorg en het onderwijs, maar roept ethische vragen op over privacy en menselijke autonomie.
Om beter met deze uitdagingen om te gaan, biedt het position paper van het Expertisecentrum Digitalisering en Welzijn aanbevelingen voor verschillende doelgroepen.
Voor gebruikers:
- Sta stil bij je eigen mediagebruik en gebruik tools om inzicht te krijgen.
- Maak gebruik van bestaande hulplijnen als je hulp nodig hebt.
Voor ouders:
- Praat met je kind over digitale ervaringen.
- Geef het goede voorbeeld en zorg voor balans tussen schermtijd en andere activiteiten.
- Stem afspraken af op leeftijd en ontwikkelingsniveau.
Voor het onderwijs en maatschappelijk middenveld:
- Integreer digitale leefwerelden in lesprogramma’s.
- Betrek jongeren bij beleid en aanbod over mediawijsheid.
Voor overheden:
- Ontwikkel beleid op basis van betrouwbare data.
- Voer welzijns-impact assessments in voor digitale producten.
- Stel welzijnseisen aan het ontwerp van digitale toepassingen.
Voor leveranciers:
- Ontwerp digitale producten met welzijn als uitgangspunt.
- Werk aan sectorbrede standaarden die welzijn bevorderen.
Voor de wetenschap:
- Zet in op langdurig en gedetailleerd onderzoek.
- Besteed extra aandacht aan kwetsbare doelgroepen.
- Werk samen met praktijkorganisaties om kennis om te zetten in actie.
Nationaal Congres in oktober
Op 10 oktober 2025 vindt het Nationaal Congres Digitalisering en Welzijn plaats. Tijdens dit evenement wordt op interactieve en speelse manier de relatie tussen mens en technologie verder verkend. Het congres is vooral relevant voor professionals in zorg, onderwijs, beleid en maatschappelijke organisaties.
Op de website van het Expertisecentrum Digitalisering en Welzijn zijn sinds september vorig jaar kennisdossiers beschikbaar. In die dossiers kunnen bijvoorbeeld beleidsmakers en (onderwijs)professionals antwoorden vinden op de vraag hoe games kunnen worden ingezet voor het bevorderen van welzijn. Of op de vraag hoe vaak en waarvoor sociale media en andere digitale media worden gebruikt. Ook wordt er aandacht besteed aan welke voor- en nadelen digitale technologie met zich meebrengt.
