Zorgverleners van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) hebben onlangs Tweede Kamerlid Wieke Paulusma van D66 rondgeleid in het ziekenhuis en daarbij verschillende initiatieven laten zien van passende zorg en duurzaamheid. Aanleiding van Paulusma om een werkbezoek te doen was een artikel in het Nederlands Dagblad. Hierin betoogt Johan Koekkoek, neuroloog-oncoloog bij het LUMC, dat passende zorg niet gaat over minder zorg, maar dat juist de kwaliteit van leven van iedere patiënt centraal staat.
Wat Koekkoek betreft een uitgangspunt voor iedere zorgverlener die werkt volgens het principe van passende zorg. Reden voor Paulusma om tijdens het werkbezoek met verschillende zorgverleners hierover verder in gesprek te gaan. Kinderarts bij het Willem-Alexander Kinderziekenhuis (WAKZ) Fabienne Ropers, trapte het gesprek af met de insteek dat zorgverleners en politici veel meer samen gaan optrekken om een positief verhaal over passende zorg neer te zetten. Belangrijke speerpunten daarbij zijn de toegankelijkheid en de kwaliteit van zorg. Daarom moet volgens Ropers om binnen én buiten de zorg worden gedaan wat echt waarde voor de patiënt toevoegt.
Ropers pleit daarom voor een landelijke opleidingsmodule waarin zorgprofessionals leren over de impact van curatieve zorg, de maatschappelijke kosten van het zorgsysteem en de bredere factoren die gezondheid beïnvloeden. Binnen het huidige zorgsysteem is het stellen van grenzen volgens Ropers een grote uitdaging. Er zijn veel verschillende partijen met deels tegenstrijdige belangen, wat het lastig maakt om inefficiënte zorg af te bouwen.
Ook in gesprekken met patiënten is er vaak te weinig ruimte om te bespreken dat méér zorg – zoals extra onderzoek of een herhaalde behandeling – niet per se beter is. Zorgverleners zouden helderder moeten aangeven wat nog daadwerkelijk bijdraagt aan herstel of kwaliteit van leven, zonder angst voor persoonlijke verwijten.
Alternatief bekostigingsmodel
Een belangrijke randvoorwaarde voor passende zorg is een bijbehorend financieringssysteem. Tijdens het werkbezoek werd een door ZonMw ondersteund project gepresenteerd waarin meer dan tien zorgorganisaties uit de regio Leiden-Den Haag samenwerken aan een alternatief bekostigingsmodel. Daarmee wordt palliatieve zorg beter geïntegreerd in de reguliere behandeling van patiënten met een kwaadaardige hersentumor. De verpleegkundige speelt hierbij een centrale, coördinerende rol met nauwe samenwerking tussen huisarts, wijkverpleging, ziekenhuis en het palliatieve team, aangevuld door paramedici.
Gezondheidseconoom Esmée van der Poort benadrukte het belang van financiering die samenwerking stimuleert en tijdige palliatieve zorg mogelijk maakt. Patiëntvertegenwoordiger Geartsje de Vries benadrukte hoe belangrijk maatwerk is: geen enkele patiënt is hetzelfde. Daarom is het cruciaal om kwaliteit van leven structureel in kaart te brengen in de spreekkamer.
Preventie als duurzaamste zorg
De meest duurzame vorm van zorg is het voorkomen van zorg, met andere woorden ‘preventie’. Hoogleraar diabetes Hanno Pijl liet tijdens het bezoek zien dat bijna iedereen in onze maatschappij uiteindelijk ziek wordt, terwijl dat vaak te voorkomen is. Ongezonde voeding, roken en stress vergroten de kans op ziekte aanzienlijk. Daarbij worden onze keuzes vaak meer gestuurd door emoties dan door rationele afwegingen, zo blijkt steeds vaker uit onderzoek. Door deze inzichten te gebruiken, kunnen volgens Pijl gezonde keuzes aantrekkelijker worden gemaakt.
Binnen het LUMC wordt al jaren actief gewerkt aan verduurzaming. Thijs Elzer (duurzaamheidscoördinator) en Anne van der Eijk (manager IT) lieten zien hoe zorgmedewerkers duurzaamheid in de praktijk brengen. De grootste winst zit in het voorkomen van onnodige zorg, in lijn met het concept van passende zorg. Daarna draait het om het kiezen voor materialen en werkwijzen die zo min mogelijk grondstoffen vergen. Voorbeelden zijn herbruikbare OK-jassen, afdekmateriaal en proceduretrays.
Risico op greenwashing
Zulke innovaties verkleinen de afhankelijkheid van medische hulpmiddelen van buiten de EU, wat belangrijk is gezien geopolitieke spanningen en schaarste aan grondstoffen. Tegelijkertijd blijft het lastig om goed zicht te krijgen op de milieu-impact van producten. Ook bestaat het risico op ‘greenwashing’ waarbij leveranciers graag een product als duurzaam aanprijzen, maar we niet altijd weten of de beloftes ook waar zijn. De politiek zou volgens Elzer en Van der Eijk hiervoor regels kunnen opstellen, bij voorkeur op Europees niveau.
Verpleegkundig expert Leonie Imming en ziekenhuisarts Jeanne Heijnen toonden hoe duurzame bewustwording op de werkvloer al tot zichtbare resultaten leidt. De Universitaire Medische Centra zetten gezamenlijk belangrijke stappen richting duurzamere zorg. Ondersteuning vanuit de landelijke overheid is volgens de centra hierbij essentieel om relevante, concrete toepassingen te ontwikkelen die breed inzetbaar zijn. Politieke aandacht voor duurzaamheid in de zorg is dan ook welkom. Als het gaat om duurzaamheid, trekken zorgverzekeraars en zorgaanbieders ook steeds vaker samen op.
