In de gezondheidszorg wordt steeds meer gebruik gemaakt van Virtual Reality (VR). Vooral in ziekenhuizen en revalidatiecentra wordt VR in toenemende mate ingezet voor diverse toepassingen, zoals voor afleiding bij pijn. In de ouderenzorg wordt tot op heden vooral geëxperimenteerd met de inzet van VR bij ouderen met somatiek. Er is dan ook nog maar weinig bekend over de inzet van VR bij met dementie. Tijd om daar verandering in te brengen.
Kan VR een bijdrage leveren aan het welzijn van ouderen met dementie? Met die vraag zijn Vivantes Zorggroep, Zuyd Hogeschool (Expertisecentrum voor Innovatie Zorg en Technologie en Maastricht Academy of Media Design and Technology), HumanXR en Novicare in 2018 als consortium gestart met een onderzoek naar de inzet van Virtual Reality bij ouderen met dementie. In het project, dat één jaar duurt, komen zorgpraktijk, onderwijs, onderzoek en bedrijfsleven samen. In dit artikel worden de ervaringen van de eerste helft van het project gedeeld.
Effecten VR bij ouderen met dementie
Er is nog weinig bekend over de effecten van VR bij ouderen met dementie. Tijdens de eerste helft van dit onderzoeksproject is het effect van VR onder de loep genomen bij de doelgroep van ouderen met dementie (Zorgzwaartepakket 5), verblijvende op een gesloten verpleeghuissetting. Uiteraard zijn aanvullende criteria als visus, agressiviteit, agitatiegrens en epilepsie ook bepalend geweest voor de in- en exclusiecriteria. Angele Wouters (Novicare) geeft aan dat er uiteindelijk 17 bewoners hebben deelgenomen.
Ontwikkelen VR-wereld met behulp studenten
Diverse VR-werelden zijn tijdens het project ontwikkeld en getest. Studenten van de opleiding Media Design and Technology waren hierbij betrokken. Zij werden bijgestaan met expertise uit het bedrijfsleven, vanuit HumanXR, een start-up in VR waar ICT&health eerder aandacht aan besteedde. Voordat de studenten begonnen zijn met de ontwikkeling, hebben zij kennis gemaakt met de doelgroep: ouderen met dementie.
De kennismaking met de doelgroep heeft plaatsgevonden op één van de Psychogeriatrie afdelingen van Vivantes Zorggroep. Door te observeren en met de ouderen in gesprek te gaan, hebben de studenten een goed beeld gevormd van de kenmerken van de doelgroep. Deze praktijkervaring is vervolgens verrijkt met theoretische kennis vanuit een literatuurstudie.
Volgens Rianne Blonden, Verpleegkundige Ouderenzorg bij Vivantes, was het voor de
studenten in eerste instantie wel even schrikken: “De complexe VR-werelden die de studenten in eerste instantie vanuit de ‘gamingwereld’ in gedachten hadden, bleken namelijk geen goed idee en veel te moeilijk voor deze doelgroep”. Het verwachtingspatroon moest worden bijgesteld.
VR-werelden per doelgroep
[caption id="attachment_26625" align="alignright" width="336"]
De VR-wereld met de boerderij en kermis waren gericht op bewoners waarbij wel interactie met de wereld mogelijk was.[/caption]
Op basis van de bijgestelde verwachtings-patronen zijn de studenten aan de slag gegaan met het bouwen van diverse VR-werelden. Dit resulteerde in indrukwekkende werelden, zoals een onderwaterwereld met kleurrijke vissen en zeepaardjes, een sprankelende vlindertuin om in
te “snoezelen”, een boerderij met tractor, schapen en een varkensstal, en een kermis met diverse herkenbare attracties.
De onderwaterwereld en vlindertuin waren ontworpen voor bewoners die nauwelijks meer interactie vertoonden met hun omgeving. Deze VR-werelden waren enkel gericht op beleving en bewoners hoefden in deze werelden alleen rond te kijken. De VR-wereld met de boerderij en kermis waren gericht op bewoners waarbij wel interactie met de wereld mogelijk was. Zo was het kunnen bedienen van de controllers bijvoorbeeld nodig om in deze werelden naar andere plaatsen te gaan.
Observaties
De VR-werelden zijn bij bewoners van Vivantes, maar ook bij enkele bewoners van zorgorganisatie Sevagram getest. Op beide locaties zijn diverse sessies gehouden waarin bewoners de verschillende werelden konden proberen. Onderzoekers en studenten van Zuyd Hogeschool hebben tijdens de sessies geobserveerd en gelet op verbale en non-verbale reacties van de deelnemers. Voor de start van het project was het consortium vooral benieuwd of de ouderen de VR-bril zouden opzetten en accepteren. Immers, een VR-bril is voor ouderen onherkenbaar en kan als angstig worden ervaren. Uiteraard werd voor de start van elke VR-ervaring uitgelegd wat een VR-bril is. Het is echter niet vanzelfsprekend dat ouderen met dementie dit begrijpen.
