Kinderen met een ernstige fysieke beperking lopen vaak tegen problemen aan tijdens het spelen. Ze kunnen bijvoorbeeld speelgoed niet (goed) vasthouden of bedienen. Daardoor zijn ze vaak aangewezen op hulp van derden, waaronder zorgprofessionals. Voor hen is elke minuut kostbaar, waardoor spelen er soms bij inschiet. Zonde, want spelen is van cruciaal belang voor de ontwikkeling van alle kinderen en ook opgenomen in de Rechten voor het Kind van de VN (artikel 31). Technologische hulpmiddelen, zoals robots, kunnen kinderen met een fysieke beperking helpen om toch te spelen. Doctor Renée van den Heuvel promoveerde onlangs aan Maastricht University op onderzoek naar het potentieel van robots voor deze doelgroep.
Het is niet dat ze van jongs af aan al droomt om met robots te werken. “Ik ben wel erg geïnteresseerd in technologie, maar de robots kwamen min of meer per toeval op mijn pad. Ik wil wel al van jongs af aan iets betekenen voor kinderen,” zegt Van den Heuvel. Tijdens haar promotie onderzocht de 29-jarige Limburgse of kinderen met een ernstige fysieke beperking konden profiteren van technologie bij het spelen.
“Spelen is ontzettend belangrijk voor de ontwikkeling van kinderen, dat kan ik niet vaak genoeg benadrukken. Ze leren eigenlijk alles door te spelen. Je zegt niet tegen een kind: ‘Ga eens even aan de slag met je ruimtelijk inzicht.’ Dat gebeurt vanzelf, onbewust via het spelen.”
Van den Heuvel legt uit dat bij kinderen die door een beperking minder goed of zelfs helemaal niet kunnen spelen die ontwikkeling achterblijft. “Zij ontwikkelen soms beperkt ruimtelijk inzicht; ze hebben geen idee hoe groot de ruimte is waarin zij zich bevinden.” Zij pleit er dan ook voor dat spelen veel vanzelfsprekender wordt, ook voor kinderen met een fysieke beperking. “Te vaak zie ik dat spelen een middel is dat een bepaald doel moet dienen. Zeker in de zorg moet alles – dus ook spelen – een doel dienen, anders kun je het niet verantwoorden. Terwijl voor kinderen geldt dat spelen een doel op zich is.”
Eenvoud of aantrekkelijkheid
Van den Heuvel gebruikte twee robots tijdens haar onderzoek. In het begin was dat robot IROMEC – een relatief eenvoudige robot – die vooral geschikt is om basale spelonderdelen te stimuleren. Denk aan het volgen van een object en het nemen van de beurt. Later gebruikte ze ZORA, die meer functies heeft. “IROMEC heeft als voordeel dat hij via grote knoppen heel eenvoudig te bedienen is voor de kinderen. ZORA heeft meer functionaliteiten en ziet er aantrekkelijker uit.”
Dat laatste lijkt misschien niet heel belangrijk, maar voor kinderen speelt het wel mee.
“Zij genieten echt van het spelen met de robots. Het is verbijsterend om te zien hoe snel ze dingen oppikken van een robot. Dat is voor een groot deel toe te schrijven aan de robot zelf; bij kinderen spreekt dat namelijk heel erg tot de verbeelding.”
Levi (zie foto boven) is een van de kinderen die heeft gewerkt met ZORA. “Levi kon zich moeilijk concentreren. We hebben voor hem een programma opgesteld met ZORA waarin hij opdrachten moest uitvoeren, gebaren kon oefenen en bewegen.” Met ZORA kostte het Levi veel minder moeite om de opdrachten uit te voeren dan tijdens de reguliere lessen in de klas.
ZORA had een belangrijke motiverende en activerende rol. Leerkrachten konden niet precies uitleggen wat daarvan de oorzaak was, maar op de een of andere manier weet ZORA de aandacht vast te houden. ZORA werd meteen geaccepteerd door Levi en zijn klasgenootjes. Levi vroeg tijdens een van de sessies zelfs: ‘ZORA, wil je met me trouwen?’
