Op weg naar meer simulatieonderwijs binnen de zorg
vr 13 juni 2025
Special Onderwijs
Premium
CV
Amy Abelmann is PhD-kandidaat en medior onderzoeker DUTCH stakeholderanalyse bij het Lectoraat Technologie voor Gezondheid van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN).
Christina Jaschinski is projectleider DUTCH stakeholderanalyse en senior onderzoeker bij het Lectoraat Technology, Health & Care van de Hogeschool Saxion.
Nejoua el Biyar is teammanager OK Onderwijs bij het Erasmus MC.
Jelle Boerstra is programmamanager DUTCH bij het Amsterdam UMC.
Jelle Boerstra is programmamanager DUTCH bij het Amsterdam UMC.
Referenties
Den Ouden M. , Smits, M., Jaschinski, C., Boerstra, J. (2024, December 12). Transformatie van opleidingen met simulatieleren. ICT&Health
CeHRes Roadmap. Van Gemert-Pijnen, J. E., Nijland, N., van Limburg, M., Ossebaard, H. C., Kelders, S. M., Eysenbach, G., & Seydel, E. R. (2011). A holistic framework to improve the uptake and impact of eHealth technologies. Journal of Medical Internet Research, 13(4): e111.
DUTCH: link Eindproducten stakeholder analyse: link
ICT&health maakt op deze website gebruik van cookies en vergelijkbare technieken. Wij gebruiken cookies om ervoor te zorgen dat onze website goed functioneert, om uw voorkeuren op te slaan, om inzicht te krijgen in bezoekersgedrag, maar ook voor marketingdoeleinden. Meer informatie vindt u op onze privacy policy.
Cookie instellingen
Accepteer alle cookies
Cookie instellingen
Pas de cookie-instellingen aan naar jouw persoonlijke voorkeur en bevestig jouw keuze. Noodzakelijke cookies zijn altijd noodzakelijk om deze website te kunnen bezoeken. U kunt uw voorkeur op ieder moment wijzigen of intrekken.
Noodzakelijk
(1)
Google Analytics
Het bijhouden van geanonimiseerde bezoekersstatistieken bij het gebruik van de website.
Functioneel
(2)
Google Analytics
Het bijhouden van persoonlijke bezoekersstatistieken bij het gebruik van de website.
Google Tag Manager
Het beheren van tags en het bijhouden van gegevens over het gebruik van de website.
Marketing
(1)
Google Ads
Het tonen van gerichte advertenties op basis van het gebruik van de website.
Het nationale programma DUTCH (Digital United Training Concepts for Healthcare) heeft als doel om zorgprofessionals in opleiding gemiddeld en waar mogelijk 50 procent van hun praktijkuren aan te bieden via digitale leermiddelen en fysieke en virtuele simulaties1. Hierdoor kunnen zij maximaal werken aan hun technische en niet-technische vaardigheden, zoals het voorbereiden van een operatie en communicatie, terwijl de praktijk minimaal belast wordt. Het ontwikkelen en implementeren van zo’n landelijk programma is een enorme klus en kan alleen slagen als de wensen en behoeften van de stakeholders goed gekend zijn. Daarom hebben twee hogescholen, de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen en Saxion, een uitgebreide stakeholderanalyse gedaan, waarvan de resultaten in dit artikel worden besproken.
Het DUTCH-programma is opgezet om de opleidingscapaciteit voor de zorg te vergroten. Hierbij ligt de focus in eerste instantie op de opleidingen tot operatieassistent (OA), anesthesiemedewerker (AM) en radiodiagnostisch laborant (RDL). Door een deel van de opleiding te verplaatsen naar een gesimuleerde leeromgeving wordt de druk op de werkvloer verlicht en kunnen meer studenten opgeleid worden. Zo kunnen studenten in een realistische maar veilige omgeving leren en mogen ze fouten maken zonder dat dit consequenties heeft voor echte patiënten. Deze manier van onderwijs wordt al langer succesvol ingezet binnen de luchtvaart.
Er is bewust voor gekozen om de analyse uit te laten voeren door hogescholen. Zij hebben namelijk brede ervaring met praktijkgericht onderzoek. Onderzoeker Amy Abelmann vertelt: “Je kunt hogescholen zien als de ideale middenvelder tussen onderzoek en de praktijk. We hebben zeer korte lijntjes met de praktijk: een noodzakelijke brugfunctie bij een initiatief dat zich richt op een breed scala aan stakeholders, waaronder studenten, zorgprofessionals, opleiders, technologieaanbieders, regiocoördinatoren, beroepsverenigingen en ministeries.”
Abelmann vervolgt: “Het doel van het onderzoek was om de verwachtingen en wensen van deze groepen systematisch in kaart te brengen zodat de ontwikkeling en implementatie van het simulatieonderwijs nauw aansluit bij de praktijk.”
De onderzoekers kozen een ontwerpgerichte aanpak en betrokken eindgebruikers bij iedere stap. Hierbij gebruikten zij de CeHRes Roadmap als methodisch uitgangspunt2. 153 mensen uit het zorgonderwijs, de beroepspraktijk, de industrie en het beleid waren betrokken bij de stakeholderanalyse (zie afbeelding 1), vertelt projectleider Christina Jaschinski.
“In scenariosessies gingen we aan de hand van een toekomscenario met deelnemers in gesprek over wat belangrijk is binnen praktijk- en simulatieonderwijs en over welke waarden daarbij centraal staan. Vervolgens voerden we interviews uit, om dieper in te gaan op de persoonlijke visie en prioriteiten in de transitie naar meer simulatieonderwijs. Tot slot organiseerden we werksessies waarin we samen reflecteerden op eerdere inzichten en acties opstelden voor de verschillende werkgroepen van DUTCH. Met deze stakeholderanalyse zorgen we ervoor dat het perspectief van de eindgebruikers vanaf het begin wordt meegenomen in de ontwikkeling en uitvoering van simulatieonderwijs binnen de zorg.”
Resultaten analyse
“De stakeholders bleken merendeels positief over het opschalen van simulatieonderwijs,” vertelt Abelmann. “Maar ze twijfelen aan de haalbaarheid om hier 50 procent van de praktijkuren aan te besteden. Simulatieonderwijs (zie kader rechtsonder) biedt volgens de stakeholders veel kansen, zoals een veilige leeromgeving voor het oefenen met zeldzame casussen en de mogelijkheid voor studenten om fouten te maken zonder negatieve gevolgen. Daarnaast kunnen vaardigheden herhaaldelijk worden geoefend, wat zorgt voor een betere voorbereiding op de werkvloer. Ook versterkt simulatieonderwijs de koppeling tussen theorie en praktijk. Daar staat tegenover dat stakeholders vrezen dat de verminderde praktijkervaring ten koste gaat van de competentieontwikkeling. De druk van de echte werkomgeving of de interactie met een lastige patiënt kan volgens hen immers moeilijk gesimuleerd worden. Daarnaast zijn er zorgen over de binding met collega's, aangezien studenten minder tijd doorbrengen in het ziekenhuis.”
Jaschinski voegt toe: “Stakeholders hebben nog veel vragen over de organisatorische kant van de beoogde transitie: waar moet het simulatieonderwijs plaatsvinden, wat betekent de 50 procent voor de verschillende opleidingsvarianten en wie bewaakt de kwaliteit?”
De inzichten uit de stakeholderanalyse weerspiegelen de geïdentificeerde kernwaarden die centraal staan in het praktijkonderwijs: veiligheid, vertrouwen, vakbekwaamheid, feedback en waardering, en samenwerking. Een overzicht van de kernwaarden, kansen en risico's is te vinden in afbeelding 2 (pagina 56).
Een van de eindproducten van de stakeholderanalyse is een reeks persona's: fictieve maar representatieve weergaves van typische gebruikers, gebaseerd op alle uit de stakeholderanalyse voortgekomen wensen en behoeften. Deze persona’s zijn een leidraad voor de verdere ontwikkeling van simulatieonderwijs: zij vertegenwoordigen de belangen van elke stakeholdergroep. Zo is één van de ontwikkelde persona’s een student die zich voorbereidt op het beroep van anesthesiemedewerker, inclusief diens specifieke wensen en leerbehoeften. Dit helpt de ontwikkelaars van DUTCH om zich beter in te leven in de eindgebruikers en hun leerervaring te optimaliseren.
Praktijkimplicaties
De grootste les die andere zorginstellingen en opleidingsinstituten uit deze analyse kunnen halen, is het belang van het vroegtijdig betrekken van eindgebruikers bij de ontwikkeling en implementatie van nieuwe onderwijstechnologieën. Zeker bij een transitie zoals DUTCH.
Nejoua el Biyar, teammanager OK onderwijs, beaamt dit: “De inzichten uit de stakeholderanalyse, in het bijzonder de persona’s, helpen om binnen DUTCH simulatieonderwijs te ontwikkelen dat echt aansluit op studentbehoeften. De stakeholderanalyse biedt daarvoor een waardevolle strategie, waarbij studenten, theorie- en praktijkopleiders én zorgprofessionals een stem krijgen. Dit biedt een betere afstemming van de leermiddelen op de daadwerkelijke praktijk.” Programmamanager DUTCH Jelle Boerstra vult aan: “De stakeholderanalyse houdt het DUTCH-programma een spiegel voor en speelt een cruciale rol bij de verdere uitwerking en uitvoering van het programma. Dat is een enorme meerwaarde voor het succes van DUTCH. De feedback uit deze analyse – en die tijdens het project – moet continu onze aandacht hebben.”
Jaschinski concludeert: “DUTCH is nog volop in ontwikkeling en wordt de komende jaren opgeschaald. Er wordt nu gewerkt aan meerdere werkstromen, waarvoor de input uit de stakeholderanalyse de basis vormt. Het DUTCH-consortium blijft actief samen met stakeholders de ontwikkeling en implementatie van simulatieonderwijs verkennen, waarbij praktijkgericht onderzoek een belangrijke rol houdt.” Meer informatie over DUTCH en de resultaten van de stakeholderanalyse zijn te vinden op de website3.
Toekomstscenario simulatieonderwijs
Stel je voor: als student operatieassistent, anesthesiemedewerker of radiodiagnostisch laborant begin je de dag in een simulatiecentrum naast het ziekenhuis. Vandaag werk je met een multidisciplinair team aan een traumafractuurbehandeling. Jullie staan in een nagebootste operatiekamer en wanneer jullie de augmented reality (AR) brillen opzetten verschijnt er een virtuele patiënt in de ruimte. Jullie werken nauw samen om de operatie tot een goed einde te brengen. Na de training bespreek je de leerpunten en log je thuis in op het DUTCH-platform om je voortgang bij te houden. Je bent klaar om de opgedane kennis morgen in de praktijk toe te passen.
Afbeelding 1: Overzicht van de betrokken stakeholders.
Fictieve persona
De fictieve persona Rick is een gemotiveerde hbo-student in Oost-Nederland en wil zich specialiseren tot anesthesiemedewerker. Hij heeft zes maanden stagegelopen in een Twents ziekenhuis, en staat open voor meer simulatieonderwijs omdat het hem een stressvrije, veilige leeromgeving biedt. Rick excelleert theoretisch, maar ervaart in de praktijk uitdagingen, zoals het stellen van vragen en omgaan met hiërarchie in de OK. Hij voelt zich soms onzeker door de dynamiek en druk in de praktijk.
Rick hecht waarde aan regelmatige feedback en een veilige leeromgeving waarin hij kan leren zonder angst voor fouten. Hij ziet simulatieonderwijs als een kans om vrijer te oefenen en reflecteren, maar maakt zich zorgen over de invloed die minder werkvloerervaring kan hebben op zijn plek in het team. Voor simulatieonderwijs wenst Rick een samenhangend programma zonder toetsdruk, zodat hij ontspannen en effectief de vaardigheden kan ontwikkelen die hij als toekomstig anesthesiemedewerker nodig gaat hebben.
Afbeelding 2: Kernwaarden, kansen en risico's van simulatieleren.
