Met de komst van nieuwe behandelingen voor Alzheimer wordt een vroege en nauwkeurige diagnose steeds crucialer. Huisartsen spelen hierin een sleutelrol, maar beschikken vaak niet over de middelen of tijd om uitgebreide cognitieve onderzoeken uit te voeren. Onderzoekers van de Universiteit van Lund hebben daarom een digitale cognitieve test ontwikkeld die zelfstandig door patiënten kan worden afgenomen en huisartsen ondersteunt bij het vroegtijdig opsporen van mogelijke Alzheimer.
De resultaten van de studie, gepubliceerd in Nature Medicine, laten zien dat de test een waardevol hulpmiddel kan zijn om te bepalen welke patiënten in aanmerking komen voor vervolgonderzoek met bloedtesten naar Alzheimer-pathologie. “De meeste mensen met geheugenproblemen melden zich eerst bij hun gezondheidscentrum. Met onze digitale test krijgen we in een vroeg stadium een objectief beeld van hun cognitieve functioneren,” aldus professor Oskar Hansson, hoogleraar neurologie in Lund.
Meer dan pen-en-papier
Waar traditionele pen-en-papier-tests slechts beperkt inzicht geven, biedt de nieuwe digitale tool een veel gedetailleerder beeld. De test, die via een tablet wordt uitgevoerd, meet meerdere cognitieve domeinen zoals geheugen, verwerkingssnelheid, oriëntatie, vertraagd herinneren en herkenning. Daarbij registreert de tool ook variabelen die voorheen nauwelijks meetbaar waren, zoals reactietijden en de snelheid van tikbewegingen.
Deze rijkere dataset stelt artsen in staat om met grotere precisie te bepalen welke patiënten waarschijnlijk een onderliggende Alzheimer-pathologie hebben. “Het unieke aan onze BioCog-test is dat deze uitgebreid is geëvalueerd in de eerstelijnszorg, onder patiënten die zich daadwerkelijk meldden met geheugenklachten,” vertelt promovendus Linda Karlsson.
De digitale test wordt door de patiënt individueel uitgevoerd op een tablet en meet de volgende zaken:
- geheugen (10 woorden onthouden)
- cognitieve verwerkingssnelheid en aandacht (hoe snel of langzaam ze informatie verwerken)
- oriëntatie (welk jaar, welke dag enz.)
- vertraagd herinneringsvermogen (terugroepen van eerder onthouden informatie)
- herkenning (onder 30 woorden de tien eerder onthouden woorden herkennen)
Efficiëntie en toekomstperspectief
Momenteel zijn bloedtesten die fosforyleerd tau meten alleen beschikbaar in gespecialiseerde geheugenklinieken. Op termijn zullen deze ook hun weg vinden naar de eerstelijnszorg. Het doel is echter niet om alle patiënten met geheugenklachten door te sturen, maar om gerichter te selecteren. Hierin kan de digitale cognitieve test een belangrijke rol spelen.
Door de uitkomsten van de digitale test te combineren met bloedtesten neemt de nauwkeurigheid van de diagnose aanzienlijk toe. Dit stelt artsen beter in staat om patiënten te identificeren die baat kunnen hebben bij de nieuwe Alzheimer-behandelingen. De onderzoekers zien de tool dan ook als een belangrijke stap naar waardegedreven en toegankelijke dementiezorg: huisartsen krijgen meer houvast binnen de beperkte consulttijd, patiënten krijgen sneller duidelijkheid en onnodige verwijzingen worden voorkomen.
Alzheimer diagnose
Er zijn meer ontwikkelingen om de diagnose Alzheimer in een zo vroeg mogelijk stadium te kunnen stellen. Zo schreven wij begin dit jaar over onderzoek naar een andere veelbelovende methode: een geurtest voor thuisgebruik. Dat onderzoek toonde aan dat oudere volwassenen met cognitieve stoornissen minder goed presteerden dan cognitief gezonde volwassenen. Een bevinding die, zo stellen de onderzoekers, het potentieel van de geurtest voor vroege diagnose van neurodegeneratieve aandoeningen benadrukt.
In 2022 ontwikkelden Amerikaanse onderzoekers een smartphone-app die via pupil-responsetests vroegtijdig risico’s op Alzheimer kan signaleren. De app meet subtiele veranderingen in pupilgrootte tijdens cognitief uitdagende taken, die kunnen wijzen op vroege degeneratie in hersengebieden die bij Alzheimer zijn aangetast. Omdat vroege opsporing cruciaal is voor effectieve behandeling, biedt deze app een laagdrempelige en goedkope screeningsmethode die grootschalig inzetbaar is.
