Tijdens de coronapandemie bleek hoe veerkrachtig maar ook kwetsbaar de huisartsenzorg is. Huisartsen schakelden razendsnel over op zorg op afstand, waardoor veel patiënten goed konden worden geholpen k en de zorg toegankelijk bleef. Tegelijkertijd kwamen de beperkingen ervan scherp naar voren: vooral mensen met complexe problemen misten het persoonlijke contact. Die dubbele werkelijkheid staat centraal in het promotieonderzoek van Corinne Rijpkema (Nivel), die op 26 november 2025 promoveerde aan Tilburg University.
Ook voor de coronapandemie stond de huisartsenzorg in Nederland al onder druk, onder meer door vergrijzing, een hogere zorgvraag en personeelstekorten. De coronapandemie bracht nog eens extra uitdagingen met zich mee, die leidden tot ingrijpende veranderingen in de organisatie en het gebruik van zorg.
Kernwaarden onder druk
Rijpkema laat in haar proefschrift zien hoe de huisartsenzorg zich aanpaste, welke kernwaarden (persoonsgericht, medisch generalistisch, continue en gezamenlijk) behouden bleven en welke kernwaarden onder druk kwamen te staan. Inzichten die volgens het onderzoeksinstituut Nivel waardevol zijn voor huidige uitdagingen in de huisartsenzorg en toekomstige pandemieën.
Tijdens de coronapandemie slaagde de huisartsenzorg erin de zorgveiligheid te bewaken door patiënten met een mogelijke COVID-besmetting strikt te scheiden van overige bezoekers en door meer tijd per consult te reserveren. Zo bleef de continuïteit van zorg overeind, ook wanneer het virus het persoonlijke contact tussen huisarts en patiënt vrijwel onmogelijk maakte. Maar diezelfde maatregelen leidden tot vertragingen in de doorstroom en tot oplopende wachttijden voor andere patiënten.
Tegelijkertijd diende zich een nieuwe groep aan: mensen met post-COVID-klachten, voor wie de zorg nog nauwelijks was ingericht. Het geheel benadrukt hoe belangrijk het is om vooruitkijkend een werkbare balans te vinden tussen tijd en aandacht per patiënt en een toegankelijk zorgaanbod. In het proefschrift wordt uiteengezet hoe deze en andere verschuivingen tijdens de pandemie zowel de veerkracht als de kwetsbaarheid van de huisartsenzorg zichtbaar maakten.
Adaptieve benadering
De kernwaarden van de huisartsenzorg laten zien waar deze zorg voor staat en wat patiënten ervan mogen verwachten. De nadruk ligt daarbij op patiëntgerichte zorg. Maar met een groeiende zorgvraag en structurele personeelstekorten schuurt het steeds vaker: niet elke wens kan worden ingewilligd. Dat vraagt om een zorgvuldig evenwicht tussen wat patiënten nodig hebben en wat de zorg verantwoord kan leveren. Op basis van dit proefschrift wordt daarom voorgesteld een nieuwe kernwaarde te introduceren, de ‘adaptieve benadering’.
Die benadering houdt in dat de zorg meebeweegt met zowel de behoeften van de patiënt als de beschikbare middelen, zoals personele capaciteit. Ook het werkplezier van de zorgverlener krijgt hierin expliciet een plek. Met deze benadering ontstaat ruimte voor zorg die niet alleen passend is voor de patiënt, maar ook houdbaar blijft voor de huisartsenzorg als geheel. Tegelijk erkent deze kernwaarde de flexibiliteit die huisartsen volgens Nivel nu al dagelijks tonen.
Onderzoek
Tussen 2021 en 2025 voerde het Nivel het promotieonderzoek uit. Twee interviewstudies verkenden hoe de organisatie van de huisartsenzorg veranderde en hoe de zorg voor mensen met langdurige coronaklachten (post-COVID-syndroom) vorm kreeg. Drie kwantitatieve studies brachten het zorggebruik in kaart, zowel voor de gehele populatie als voor specifieke patiëntengroepen. Hiervoor is gebruikgemaakt van data uit onder meer de Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn, huisartsenspoedposten, het CBS en de netwerken Family Medicine Network, Research Network Family Medicine Maastricht en het Academisch Huisartsen Ontwikkel Netwerk.
