De zorg digitaliseert in hoog tempo. Patiëntendossiers, beelddata, sensoren, AI-toepassingen en gekoppelde ketens maken zorg slimmer en efficiënter. Maar diezelfde digitalisering vergroot ook de kwetsbaarheid. Uit onderzoek van het Digital Trust Center blijkt dat meer dan 80% van de Nederlandse zorgorganisaties in de afgelopen twee jaar te maken kreeg met een digitale dreiging of incident. Toch zegt slechts een klein deel structureel inzicht te hebben in de eigen beveiliging.
Cybersecurity is allang geen technisch thema meer, maar een voorwaarde voor continuïteit, vertrouwen en patiëntveiligheid. En dat vraagt om een andere kijken en aanpak, niet reageren na een incident, maar risico’s voortdurend zichtbaar en werkbaar maken.
1. Van audits naar continu inzicht
Veel zorginstellingen werken projectmatig aan informatiebeveiliging, eens per jaar een audit, een pentest of een ISO-check. Dat levert waardevolle momentopnames op, maar geen continu inzicht. Kwetsbaarheden ontstaan immers dagelijks, door updates, nieuwe applicaties of kleine configuratiefouten. Een betere aanpak is het werken met periodieke of geautomatiseerde technische scans. Daarmee krijg je niet één keer per jaar, maar wekelijks of zelfs continu een actueel beeld van risico’s in netwerken en webapplicaties. Dat maakt het mogelijk om vroeg te handelen, in plaats van te reageren nadat het fout is gegaan.
Advies: integreer geautomatiseerde kwetsbaarheidsscans in het reguliere beheerproces. Zie het als de “bloeddrukmeter” van je digitale infrastructuur.
2. De menselijke factor, trainen, testen, versterken
Phishing blijft veruit de grootste oorzaak van incidenten. Zelfs met moderne firewalls en e-mailfilters blijft de mens de zwakste schakel. In de zorg, waar de werkdruk hoog is en medewerkers vaak tussen systemen schakelen, is alertheid cruciaal.
Regelmatige phishing-simulaties helpen om gedrag te verbeteren zonder lange e-learningtrajecten. Belangrijker nog, ze maken veiligheid bespreekbaar. Een cultuur waarin medewerkers klikken durven te melden, verkleint de schade bij een echte aanval aanzienlijk.
Advies: combineer techniek met gedragsverandering. Meet niet alleen wie klikt, maar vooral wie meldt, dat zegt iets over de weerbaarheid van de organisatie.
3. Vroegtijdige detectie, de brandmelder van de zorg
Incidenten beginnen zelden met een grote knal. Vaak is er eerst “rook”: vreemde logins, afwijkend dataverkeer of verdachte processen. Toch blijkt dat de gemiddelde “dwell time” – de periode waarin een hacker ongemerkt binnen is – wereldwijd nog altijd boven de 100 dagen ligt. Voor zorginstellingen kan dat betekenen dat indringers al maanden toegang hebben tot patiëntgegevens of interne systemen voordat het wordt ontdekt. Continue monitoring en realtime waarschuwingen zijn daarom essentieel. Zie het als de brandmelder van je digitale gebouw.
Advies: richt monitoring niet alleen in op endpoints, maar ook op netwerkniveau en cloud-omgevingen. Zo detecteer je afwijkingen vroeg en beperk je de impact.
4. Werkbare compliance, van papier naar praktijk
De zorgsector opereert onder een streng en groeiend normenkader: AVG, NEN7510, ISO27001, MDR, NIS2 – elk met eigen eisen en audits. Toch blijkt compliance in de praktijk vaak een papieren proces, los van het dagelijkse werk.
De kunst is om beleid werkbaar en meetbaar te maken. Heldere dashboards, standaard templates en automatische rapportages geven bestuurders, auditors en verzekeraars direct inzicht in de status. Zo wordt compliance geen jaarlijkse stressfactor, maar een doorlopend kwaliteitsproces.
Advies: automatiseer het verzamelen van bewijslast (logdata, trainingen, patches) en presenteer die in managementtaal. Dat verlaagt auditdruk én vergroot draagvlak.
5. Cloud & identiteit, de nieuwe zwakke schakel
Met de massale overstap naar Microsoft 365, Teams en OneDrive is identiteitsbeveiliging de nieuwe frontlinie geworden. In veel zorgorganisaties staan MFA-instellingen, externe delingen en auto-forwardregels nog open, terwijl die juist de poort vormen naar gevoelige data.
Een periodieke Microsoft-integratiecheck helpt om onveilige instellingen te signaleren en gebruikersgedrag inzichtelijk te maken. Dat is niet ingewikkeld, maar het voorkomt een groot deel van de datalekken die ontstaan door menselijke fouten of verkeerde configuraties.
Advies: monitor cloud-toegang continu, niet alleen bij implementatie. Identiteit is de nieuwe perimeter.
6. De keten als kwetsbaar orgaan
Zorgorganisaties werken met een groeiend ecosysteem van leveranciers, IT-dienstverleners, onderzoeksinstellingen en softwarepartners. Een incident bij één schakel kan de hele keten raken, van patiëntportaal tot facturatiesysteem. Ketenweerbaarheid begint bij inzicht: wie heeft toegang tot welke data, en hoe veilig is die partij zelf? Vendor-risk-management helpt om die afhankelijkheden te classificeren en te monitoren. Niet om partners te wantrouwen, maar om transparantie te creëren.
Advies: stel minimaal per kwartaal een overzicht op van alle leveranciers met toegang tot patiënt- of personeelsdata, inclusief hun beveiligingsstatus.
De balans tussen techniek, mens en proces
Echte digitale veiligheid in de zorg ontstaat pas als techniek, mens en proces in balans zijn. Te veel organisaties investeren in tools, maar vergeten training en beleid. Anderen focussen op audits, maar hebben geen realtime zicht.
Een geïntegreerde aanpak, met scans, bewustwording, detectie, compliance, cloudbeveiliging en ketenbeheer, maakt cybersecurity beheersbaar. Niet als los project, maar als doorlopende basishygiëne, net als infectiepreventie of brandveiligheid.
De realiteit, 100% veiligheid bestaat niet
Cybersecurity in de zorg is geen einddoel, maar een continu proces. Incidenten zullen blijven voorkomen, het verschil zit in hoe snel je ze ontdekt en hoe goed je reageert. Elke minuut die je eerder reageert, beperkt schade en herstelt vertrouwen. Dat vraagt niet om méér mensen, maar om slimme technologie en duidelijke routines die aansluiten op de realiteit van de zorg.
Van bewustzijn naar weerbaarheid
De zorg is bij uitstek een sector waar vertrouwen centraal staat. Patiënten vertrouwen hun meest persoonlijke gegevens toe, medewerkers vertrouwen op systemen die altijd beschikbaar moeten zijn. Dat vertrouwen verdient bescherming.
Digitale weerbaarheid betekent niet méér controle, maar meer vertrouwen door transparantie: weten wat er speelt, waar de risico’s liggen en hoe je die beheerst.
Tot slot
De komende jaren zullen zorgorganisaties niet alleen beoordeeld worden op de kwaliteit van zorg, maar ook op de kwaliteit van hun digitale zorgplicht.
Wie cybersecurity nu opneemt in de dagelijkse praktijk, met continu inzicht, bewuste medewerkers en betrouwbare partners, bouwt aan een toekomstbestendige zorgorganisatie.
Zoals wij bij Custodes zeggen: Absolute veiligheid bestaat niet; maar met de juiste voorbereiding kun je elke dreiging voor zijn.
