Nederland staat op een kantelpunt. Het Rapport Wennink dat vorige week (12 december) gepresenteerd werd, laat haarscherp zien dat het fundament onder onze brede welvaart onder druk staat, en dat digitalisering, kunstmatige intelligentie (AI), life sciences en biotechnologie essentieel zijn om de zorgsector toekomstbestendig te maken.
Terwijl de kosten voor zorg, vergrijzing en technologische afhankelijkheid snel oplopen, blijft de economische groei ver achter bij wat nodig is om het huidige zorgniveau te behouden. Waar minimaal 1,5 tot 2 procent groei vereist is, voorspellen DNB en CPB slechts 0,5 tot 0,9%. Dat tekort dreigt direct door te slaan naar de zorg: oplopende kosten, toenemende druk op zorgprofessionals en onvoldoende middelen om te innoveren.
Groeiplan MedTech
Zometeen terug naar het Rapport Wennink en de adviezen en impact voor de zorg in Nederland. Deze week (18 december) wordt namelijk ook het Groeiplan MedTech gepresenteerd en aangeboden aan de ministeries van VWS en EZ door de MedTech sector door onder andere Roy Jakobs (CEO Philips), Carina Hilders (UMC Utrecht) en anderen.
Roy Jakobs is ook lid van de klankbordgroep voor het Rapport Wennink. “Peter Wennink geeft de formerende partijen en regering een duidelijke routekaart voor een toekomstbestendig Nederland. Om innovatie en economische groei in Nederland te versnellen, hebben we behoefte aan een stabiel beleid, een goed vestigingsklimaat en een duidelijke uitvoeringsagenda. De boodschap van de MedTech sector is helder, met de juiste voorwaarden en beleid hebben we de kans op een wereldwijde toppositie. Investeren in medische technologie raakt twee strategische belangen van Nederland tegelijk: een toekomstbestendig en weerbaar zorgstelsel en een succesvolle, innovatieve economie. Als we nu de juiste keuzes maken, kunnen we nieuwe banen, exportwaarde en kostenbesparingen in de zorg realiseren. Uiteindelijk gaat onze ambitie verder dan economische resultaten door medische innovatie te versnellen, stellen we mensen in Nederland in staat langer, gezonder en zelfstandiger te leven", aldus Jakobs.
Wake-up call
Het Rapport Wennink (pdf) is een wake-up call: Nederland moet fors investeren in digitalisering, slimme technologie en productiviteitsgroei, of het risico loopt om zowel economisch als technologisch achterop te raken.
Digitalisering & AI: één van de vier strategische domeinen
Het rapport benadrukt vier domeinen waar Nederland strategisch onderscheidend kan zijn:
- Digitalisering & AI
- Veiligheid & weerbaarheid
- Energie- & klimaattechnologie
- Life sciences & biotechnologie
Voor de zorgsector zijn met name de eerste en laatste categorieën van doorslaggevend belang. Volgens het rapport bepalen deze domeinen niet alleen de toekomstige welvaart, maar vormen ze tevens de kern van de maatschappelijke transities waar Nederland nu middenin zit: vergrijzing, toenemende zorgvraag, en noodzakelijke verschuiving naar preventie en digitale ondersteuning.
Digitalisering en AI worden expliciet genoemd als motoren van hogere arbeidsproductiviteit. Dit is een cruciale factor in een zorgsector die kampt met arbeidskrapte. Zonder digitale hulpmiddelen, datagedreven zorgprocessen en AI-ondersteunde besluitvorming, zal Nederland niet in staat zijn de stijgende zorgkosten op te vangen.
Technologische afhankelijkheid schaadt ook de zorg
Het rapport schetst een zorgwekkend beeld: Europa verliest snel terrein ten opzichte van China en de VS op cruciale sleuteltechnologieën, waaronder AI, halfgeleiders en biotechnologie. Deze afhankelijkheid wordt gevaarlijk op het moment dat Europa, en Nederland, geen eigen strategische positie meer hebben in technologische waardeketens.
Voor de zorg betekent dit dat we steeds afhankelijker worden van buitenlandse technologie en dat prijs, beschikbaarheid en functionaliteit bepaald worden door anderen. Dat raakt onder meer:
- AI-diagnostiek en -triage
- Digitale medische dossiers en dataplatforms
- Biotech-innovaties en gepersonaliseerde geneeskunde
- Medische apparatuur en robotica
Het rapport stelt dat Nederland deze afhankelijkheid moet keren door te investeren in niches waarin het al sterk is,waaronder life sciences, medtech, AI-toepassingen en hoogwaardige digitale ecosystemen.
Zorgdigitalisering stokt door falende randvoorwaarden
Hoewel de investeringsbereidheid groot is, loopt Nederland vast op vier randvoorwaarden die cruciaal zijn om digitale transformatie daadwerkelijk te realiseren:
Trage vergunningverlening en complexe regelgeving
Innovaties in zorginfrastructuur, zoals datacenters, onderzoeksfaciliteiten of biotech-productie, lopen vertraging op door traag en gefragmenteerd vergunningbeleid. Het rapport pleit voor regulatory sandboxes die experimenteren met zorgtechnologie versnellen, vergelijkbaar met hoe andere sectoren al innovatieve regelgeving testen.
Tekort aan digitaal en technisch talent
Het talentprobleem raakt de zorg direct: er is te weinig technisch geschoold personeel om digitale hulpmiddelen te bouwen, implementeren en onderhouden. Het rapport stelt dat een Nationale Talentagenda nodig is om vaardigheden beter te laten aansluiten op de technologische ambities van ons land.
Onvoldoende betaalbare en betrouwbare energie
Ziekenhuizen, datacenters en biotechnologische faciliteiten worden direct gehinderd door netcongestie. Zonder stabiele energievoorziening vertraagt digitalisering en kunnen nieuwe zorginnovaties, denk aan AI-modellen met hoge rekenkracht, niet verantwoord draaien.
Een verouderde economische infrastructuur
Life sciences-ecosystemen zoals het Leiden Bioscience Park en de Wageningen Foodvalley worden nadrukkelijk genoemd als strategische clusters die versterkt moeten worden. Investeringen in digitale netwerken, onderzoekscapaciteit en hoogwaardige huisvesting zijn noodzakelijk om innovatie te versnellen.
Tientallen technologische proposities met zorgpotentie
Binnen de vier strategische domeinen hebben ruim duizend experts 51 concrete investeringsvoorstellen ontwikkeld, samen goed voor een potentieel van €126 miljard aan innovatie, grotendeels privaat te financieren.
Veel van deze proposities raken zorgdirect:
- versnelling van biomedische innovatie
- opschalen van AI-gestuurde zorgdiagnostiek
- uitrol van digitale infrastructuur voor datagedreven zorg
- biotechnologische oplossingen voor gepersonaliseerde geneesmiddelen
Deze voorstellen zouden volgens het rapport de kern kunnen vormen van een nationale investerings- en industrialisatiestrategie.
Betere governance nodig voor digitale zorgambities
Het rapport stelt dat succesvolle digitalisering in Nederland alleen mogelijk is met een krachtige, stabiele en slagvaardige bestuurlijke structuur:
- Toekomstig verdienvermogen moet een verantwoordelijkheid van de minister-president worden.
- De minister van Economische Zaken moet weer regie krijgen over energie- en handelsbeleid.
- Een Commissaris voor Toekomstige Welvaart moet met een eigen fonds en mandaat impasses doorbreken en strategische innovatie versnellen.
Voor de zorgsector betekent dit dat digitalisering niet langer versnipperd mag zijn, maar onderdeel moet worden van nationale prioriteitstelling.
Nationale Investeringsbank en Agentschap voor Baanbrekende Innovatie
Het rapport adviseert twee nieuwe instellingen die ook zorginnovatie substantieel kunnen versnellen:
Nationale Investeringsbank
- bundelt bestaande instrumenten
- richt zich op publiek-private cofinanciering
- kan met €10–20 miljard circa €100 miljard mobiliseren
Nationaal Agentschap voor Baanbrekende Innovatie
- budget: €2 miljard
- stimuleert innovatie-ecosystemen
- financiert projecten met “baanbrekende impact”
Beide instellingen moeten politieke wisselwinden kunnen weerstaan en lange-termijn zekerheden bieden die cruciaal zijn voor zorginnovatie.
Nederland moet nu kiezen, ook voor de zorg
Het Rapport Wennink maakt duidelijk dat nietsdoen geen optie is. Zonder investeringen in digitalisering, AI en biotechnologische innovatie komt de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg onder druk te staan.
De boodschap aan politiek, bedrijfsleven, zorginstellingen en kennisorganisaties is ondubbelzinnig. De toekomst wacht niet. Alleen door strategisch te investeren, regelgeving te vereenvoudigen en een sterke digitale infrastructuur te bouwen, kan Nederland een technologisch en zorginhoudelijk koploper blijven.
