Virtual reality (VR) wordt al geruime tijd, ook in Nederland, succesvol ingezet ter verlichting van pijn bij ziekenhuispatiënten, rondom bevallingen, de ggz en zelfs in de verslavingszorg. Wat deze techniek zo effectief maakt, is de mogelijkheid om patiënten volledig af te leiden van fysieke ongemakken. Tot nu toe gebeurde dat voornamelijk in een individuele setting. Nieuw onderzoek laat echter zien dat juist sociale interactie in VR een belangrijke rol kan spelen bij het verhogen van de pijntolerantie.
Onderzoekers van het Virtual Embodiment Lab aan Cornell University, onder leiding van Dr. Andrea Stevenson Won, universitair hoofddocent Communicatie, onderzochten hoe sociale VR (SVR), waarbij patiënten in een virtuele omgeving interacteren met een ander persoon, invloed heeft op de beleving van pijn. De resultaten zijn gepubliceerd in Pain Medicine. “VR wordt al langer gebruikt als afleidingstherapie bij pijn, en ook sociale interactie staat bekend als pijnverzachtend. Wij hebben die twee domeinen samengebracht. Iets dat tot nu toe nauwelijks onderzocht was,” aldus Isabelle McLeod Daphnis, labmanager en eerste auteur van de studie.
Pijnprikkel in combinatie met VR-interactie
In de studie, getiteld "The Effects of Companionship From Strangers and Companions on Pain Thresholds in Immersive Virtual Reality: A Randomized Controlled Trial.”, werden 70 deelnemers blootgesteld aan gecontroleerde pijnprikkels via een thermisch apparaat, waarbij de temperatuur geleidelijk opliep tot het moment dat de deelnemer zijn hand moest terugtrekken. De proefpersonen, voornamelijk studenten, ondergingen de pijnstimulatie in vier verschillende omstandigheden:
- Sociale VR met een bekende (vriend of familielid)
- Sociale interactie met een bekende via Zoom
- Sociale VR met een onbekende (laboratoriumassistent)
- Alleen in een VR-omgeving, zonder sociale interactie
Zowel de temperatuur die werd bereikt als de zelfgerapporteerde pijnscores op een schaal van 1 tot 10 werden vastgelegd.
Sociale aanwezigheid als sleutel tot pijndemping
Opvallend was dat deelnemers in het algemeen een hogere pijntolerantie vertoonden wanneer zij zich in een gedeelde VR-omgeving bevonden, ongeacht of dit met een bekende of een onbekende was. De combinatie van afleiding én sociale betrokkenheid bleek effectiever dan enkel afleiding. Sommige deelnemers rapporteerden echter juist lagere pijntolerantie bij verhoogde betrokkenheid, mogelijk omdat ze zich sterker wilden houden of zich minder op hun eigen pijn richtten.
“Deze bevindingen bieden een nieuwe kijk op hoe sociale aanwezigheid in een virtuele omgeving het pijngedrag beïnvloedt. In een klinische context zou dit kunnen bijdragen aan meer patiëntcomfort, zonder extra medicatie”, zegt Won.
Objectieve gedragsmetingen
De onderzoekers benadrukken het belang van objectieve gedragsmetingen naast zelfrapportage. In een ziekenhuissetting, waar pijn vaak moeilijk te kwantificeren is, kunnen gedragsindicatoren zoals ‘hoe lang iemand iets volhoudt’ belangrijke aanvullende informatie bieden. De studie bouwt voort op eerder werk uit 2020 en illustreert hoe multidisciplinaire samenwerking, van communicatiewetenschap tot informatietechnologi, kan bijdragen aan patiëntgerichte innovaties.
“Veel studenten die meewerkten aan dit project zijn inmiddels doorgestroomd naar medische en academische opleidingen. Dit soort praktijkgericht onderzoek is niet alleen waardevol voor de wetenschap, maar ook voor de opleiding van de volgende generatie zorgprofessionals”, aldus Won
