Virtual reality (VR) biedt waardevolle aanknopingspunten voor de verslavingszorg, met name voor mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB). Simon Langener, promovendus aan de Universiteit Twente en werkzaam bij Tactus Verslavingszorg, onderzoekt sinds 2019 hoe VR-technologie effectief kan worden ingezet in de behandeling van deze doelgroep. Zijn proefschrift richt zich op de ontwikkeling van virtuele therapieomgevingen die aansluiten bij de specifieke cognitieve en communicatieve behoeften van mensen met een LVB.
Voor cliënten met een LVB is het vaak lastig om zich situaties voor te stellen zoals die in traditionele cognitieve gedragstherapie (CGT) worden besproken. VR maakt het mogelijk om deze situaties realistisch na te bootsen, waarbij visuele, auditieve en interactieve elementen worden ingezet om zintuigen te prikkelen.
Levensechte reacties
Hierdoor kunnen cliënten levensechte reacties ervaren – zoals spanning of trek – wanneer zij zich bijvoorbeeld in een virtuele kroeg of tijdens een voetbalwedstrijd bevinden. Zo kunnen zij oefenen met gedragsalternatieven in een veilige, gecontroleerde omgeving.
Langener benadrukt dat VR het mogelijk maakt om gedrag en reacties direct te observeren. “We zagen dat cliënten tijdens VR-sessies veel spontaner over hun ervaringen en triggers vertelden,” aldus Langener. Deze toegenomen openheid versterkt niet alleen de behandelrelatie, maar stelt therapeuten ook beter in staat om behandelplannen te personaliseren. Bovendien maakt VR het eenvoudiger om gesprekken te voeren over onderliggende emoties, copingstrategieën en risicosituaties.
Uitdagingen
De techniek is echter nog in ontwikkeling en brengt uitdagingen met zich mee. Zo vereist het gebruik van VR dat behandelaren cliënten begeleiden in een 3D-wereld via een 2D-scherm. Daarnaast vraagt het nazorg, omdat cliënten na een VR-sessie vermoeid of getriggerd kunnen zijn. De apparatuur is bovendien kostbaar, wat bredere implementatie bemoeilijkt.
Toch ziet Langener de toekomst van VR in de geestelijke gezondheidszorg positief tegemoet. Hij blijft via Tactus betrokken bij vervolgonderzoek om VR verder te integreren in behandelingen. Mits goed begeleid en afgestemd op de doelgroep, kan VR een krachtige bijdrage leveren aan de effectiviteit van verslavingszorg bij mensen met een LVB.
VR in de zorg
Er zijn de afgelopen jaren steeds meer initiatieven ontplooid waarbij het gebruik van virtual reality toepassingen hun meerwaarde voor de zorg, ook binnen de ggz, aangetoond hebben. Zo ontwikkelde een Deens onderzoeksteam een VR-systeem dat patiënten blootstelt aan specifieke scenario's, zoals een huilende baby of een discussie in een kantine. De reacties op deze scenario's verschilden systematisch tussen diagnostische groepen, wat wijst op het potentieel van VR voor het onderscheiden van psychische aandoeningen. Dit kan leiden tot snellere en beter gepersonaliseerde behandelingen.
Daarnaast worden VR-toepassingen ook steeds vaker ingezet voor pijnverlichting na medische ingrepen of behandelingen en het voorbereiden van patiënten op een operatie of bevalling.
