De zorg zit vast in beton. Letterlijk en figuurlijk. We blijven denken in gebouwen die decennia meegaan. In afdelingen die draaien omdat ze er zijn, niet omdat ze nodig zijn. In systemen die functioneren als fabrieken uit 1950, altijd aan, altijd producerend, ongeacht de vraag en we houden structuren kunstmatig in leven die allang dood hadden moeten zijn.
Heb je als instelling een lege afdeling? Die moet gevuld. Een ziekenhuis dat te groot is? Dat moet rendabel. Een wachtlijst? Dan bouwen we meer van hetzelfde. We denken mechanisch, lineair, star.
Maar kijk eens naar je eigen lichaam. Dat werkt heel anders. Flexibel. Adaptief. Proactief. Je immuunsysteem rust tot er gevaar is, vlamt het op als het nodig is en dooft weer uit als het gevaar geweken is. Je spieren groeien als je intensief gebruikt en anders krimpen ze. En ook je zenuwstelsel reageert op wat er nu gebeurt, niet op wat er gisteren gebeurde.
Je lichaam bouwt geen permanente fabrieken voor het geval je ziek wordt. Het maakt ze aan wanneer het ze nodig heeft en breekt ze weer af als het gevaar geweken is. Net zoals je bloedvaten zich verwijden bij inspanning om meer zuurstof te leveren en zich weer vernauwen als je rust. Zoals je huid meer zweet aanmaakt als het warm is en stopt als het koel wordt. Of je immuunsysteem zich rond de infectie nestelt tot deze is opgelost. Het is tijd voor biologie.
Van beton naar biologie
Vergelijk je eigen lichaam eens met hoe we nu de zorg georganiseerd hebben. Je lichaam heeft geen CEO die je hartslag bepaalt en ook geen centrale planning voor je witte bloedcellen. Alles regelt zichzelf, past zich aan, ontstaat waar het nodig is en verdwijnt als het klaar is. Dat is ook hoe zorg hoort te werken.
Hier zien we het verschil tussen ons huidige systeem en hoe het zou moeten werken. Nu bouwen we ziekenhuizen omdat we denken dat we ze nodig hebben en vervolgens móeten we ze vullen om ze rendabel te houden. We creëren afdelingen die blijven bestaan, ongeacht of er vraag naar is. We hebben poli’s voor aandoeningen die er niet meer zijn. We houden structuren in leven die allang dood hadden moeten zijn.
Levend zorgsysteem
In een levend zorgsysteem werkt het anders. Als er in een wijk plotseling veel depressie ontstaat, door werkloosheid, eenzaamheid, of crisis, dan vormen zich daar automatisch zorgcellen met mental health coaches, buurtpsychologen, en sociale verbinders. Niet omdat het zo gepland is, maar omdat de behoefte er is. En als die crisis voorbij is? Dan verdwijnen die cellen weer. Ze lossen zichzelf op.
Dat is de kracht van biologisch denken: tijdelijke intensivering waar het nodig is, gevolgd door rust en herstel. Zoals je immuunsysteem geactiveerd wordt bij een infectie en daarna weer terugvalt naar de ruststand. Zoals je spieren groeien tijdens krachttraining en krimpen als je niet meer sport.
Zorgcellen die opduiken wanneer er behoefte is. Die met elkaar communiceren via natuurlijke signalen en niet via formulieren of doorverwijzingen. Maar via de hartslag van wat er speelt in de gemeenschap. Zorgcellen die leren, zich aanpassen en zichzelf oplossen als ze niet meer nodig zijn. Geen wachtlijsten. Geen doorverwijzingen. Geen bureaucratie. Geen lege afdelingen die kunstmatig in leven gehouden worden. Een levend systeem, responsief en zonder de starheid die ons huidige zorgsysteem verstikt.
Hoe het ook kan
Je voelt je down. Je slaappatroon klopt niet. Je beweegt minder. Je AI-assistent (geen surveillance, gewoon jouw persoonlijke gezondheidscoach) ziet het patroon. Binnen een uur krijg je een berichtje van Emma, een buurtcoach die toevallig in de buurt is. Geen afspraak over drie weken. Geen formulieren. Gewoon: "Heb je zin in een wandeling?” Na de wandeling en een paar gesprekken lost de zorgcel zich weer op. Het systeem heeft geleerd. De volgende keer reageert het nog beter. Simpel, menselijk, efficiënt.
Natuurlijk roept dit vragen op. Wie betaalt? Hoe voorkom je ongelijkheid? Wat als mensen geen AI-assistent willen? Goed. Stel die vragen, praat er over met elkaar. Maar stel ook deze vraag: waarom accepteren we een systeem dat mensen laat wachten tot ze ziek zijn? Dat reageert in plaats van anticipeert? Dat draait om instellingen in plaats van om mensen? Waarom onderhouden wij een systeem dat allang dood had moeten zijn?
Begin vandaag
Er zijn al voorbeelden. Buurtteams die zichzelf organiseren. Apps die depressie detecteren. Zorgverleners die hun praktijk opzetten waar mensen zijn, niet waar de regelgeving het toelaat. Stop met wachten op de politiek. Stop met wachten op de zorgverzekeraars. Begin met één zorgcel. In jouw wijk, voor jouw mensen. Laat het groeien. Laat het leven. De zorgrevolutie begint met één cel.
