Voor het eerst is in het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) met behulp van een operatierobot een stuk lever verwijderd bij een levende donor en succesvol getransplanteerd naar een patiënt. Een vrouw ontving een deel van de gezonde lever van haar neef. Zowel de donor als de ontvanger maken het goed. Het LUMC ziet deze innovatieve transplantatiemethode, waarbij een gezond persoon een deel van zijn of haar lever afstaat, als een belangrijke stap om meer mensen met ernstige leveraandoeningen te kunnen helpen.
Het nieuwe LUMC-transplantatieprogramma Levende Donoren Lever Transplantaties (LDLT), waarvan deze transplantatie op 19 september onderdeel was, heeft als doel meer en tijdiger mensen met ernstige leverziekten te behandelen. Een gezonde donor kan een deel van de lever afstaan, mits hij of zij in goede conditie is en een grondige lichamelijke en psychische screening doorloopt. Vaak zijn het naasten van de patiënt, al is een bloedband niet vereist.
De vraag naar donorlevers is groter dan het aanbod. Jaarlijks overlijden patiënten op de wachtlijst vanwege een tekort aan donoren. Het LUMC is een van de drie centra in Nederland die levertransplantaties uitvoert. Het gaat daarbij om complexe en levensreddende operaties voor patiënten met onder meer leverfalen, leverkanker of cirrose. In Nederland gaat het jaarlijks om 200 tot 250 levertransplantaties.
Driedimensionaal zicht
Een levertransplantatie met een levende donor wordt doorgaans uitgevoerd via een grote operatiesnede bij de donor, wat de ingreep zwaar maakt. Dankzij robotchirurgie kan de operatie nu nauwkeuriger worden uitgevoerd, mede door het vergrote driedimensionale zicht voor de chirurg. De robotinstrumenten bewegen in drie dimensies, wat leidt tot een preciezer resultaat en kleinere littekens.
Gezonde donoren die een deel van hun lever afstaan, herstellen hierdoor sneller en met minder complicaties. Bij de ontvanger wordt de aangetaste lever eerst verwijderd voordat het donorgedeelte wordt geplaatst; dit deel van de operatie gebeurt nog op de traditionele wijze, zonder inzet van de robot. De chirurg bedient de operatierobot vanuit een cockpit met joysticks, terwijl het operatieteam assisteert aan de operatietafel. Het uitgenomen deel van de lever wordt schoongespoeld en vrijwel gelijktijdig bij de ontvanger getransplanteerd.
Deel gezonde lever afstaan
De lever maakt belangrijke eiwitten en gal aan en speelt een belangrijke rol bij de bloedstolling en het afweersysteem. Een slecht werkende lever kan levensbedreigend zijn en een transplantatie is dan de enige oplossing.
LUMC-transplantatiechirurgen Mijntje Nijboer en David Lam vertellen dat een gezonde lever van bijvoorbeeld een familielid of vriend in dat geval een deel van zijn of haar lever kan afstaan. De lever groeit daarna weer aan. De ontvanger hoeft op die manier niet te wachten op een orgaan van een overleden donor. Dat verkleint de kans op complicaties en vergroot de kwaliteit van leven. De kwaliteit van de lever van een gezonde, levende donor is beter en daar heeft de ontvanger ook baat bij.
Orgaandonatie bij leven is niet helemaal zonder risico. Het gaat om een grote medische ingreep. Het herstel van de donor duurt een aantal weken. Het lichaam van de ontvanger kan het orgaan afstoten en er kunnen andere complicaties ontstaan, die ervoor zorgen dat het getransplanteerde orgaan niet goed functioneert. Het traject is daarmee spannend voor zowel de donor als de ontvanger.
Donor Advocaten
Een multidisciplinair team van transplantatiechirurgen, hepatologen, IC-artsen, anesthesiologen, radiologen en psychologen bereidt de dubbele ingreep zorgvuldig voor, waarbij veel aandacht is voor zowel de lichamelijke als de mentale gezondheid van de donor. Daarnaast waken onafhankelijke artsen, zogenoemde Donor Advocaten, specifiek over de belangen van de donor.
Het nieuwe programma Levende Donor Lever Transplantaties van het LUMC draagt ook bij aan meer gelijkheid in de zorg. Vrouwen hebben namelijk een kleinere kans op een postmortale levertransplantatie, omdat zij gemiddeld een lagere spiermassa en een kleinere lever hebben. Dat geldt ook voor kleinere mannen. Met dit programma kunnen zij sneller worden geholpen en hoeven zij niet te wachten op een donorlever die passend is voor hun lichaam.
Het LUMC is sinds 1966 toonaangevend in transplantatiekunde. Het voerde dat jaar de eerste niertransplantatie uit met hulp van Jon van Rood. Tegenwoordig combineert het LUMC Transplantatie Centrum innovatieve wetenschap met patiëntenzorg voor lever-, alvleesklier-, eilandjes- en niertransplantaties.
