Het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) heeft een lever van een levende donor uitgenomen via een robot-geassisteerde operatie. Dit is veel minder belastend voor de leverdonor, die daardoor sneller herstelt. Zowel donor als ontvanger maken het goed en zijn weer thuis. De operatie is de eerste in zijn soort in Nederland en is gebaseerd op een beproefde methode in Saudi-Arabië.
Bij een operatie van een levende leverdonor wordt een stukje van het orgaan afgestaan. De lever van de donor groeit na de operatie weer aan. Vaak gaat het om een van de ouders, die een stuk van zijn of haar lever afstaat voor zoon of dochter. Soms - zoals bij bovengenoemde operatie - melden mensen zich anoniem om te doneren, of na een oproep via social media.
Voordelen voor donor
Leverchirurg Marieke de Boer, betrokken bij de operatie, stelt dat ondersteuning van een robot grote voordelen voor de donor heeft. “Bij de robot-geassisteerde operatie maken we aantal kleine incisies waardoor we de operatie-instrumenten in kunnen brengen. Via een snede vergelijkbaar met een keizersnee kunnen we de lever eruit halen. Nu moeten we vaak nog de ribben van de donor wat opentrekken om goed bij de lever te kunnen, maar dat hoeft met de robot niet meer.” Daardoor heeft de donor na afloop van de operatie veel minder pijn en herstelt hij of zij veel sneller.”
Nu moet een donor na de operatie tot wel zeven dagen in het ziekenhuis blijven, vooral vanwege de pijnbestrijding. Vaak is een levende leverdonor daarna ongeveer drie maanden uit de running. De hersteltijd varieert wat afhankelijk van het werk dat iemand doet en de hoeveelheid pijn die de donor na de operatie heeft. De verwachting is dat donoren die met de robot worden geopereerd veel sneller herstellen, aldus De Boer. “Dit kan een drempel wegnemen bij potentiële levende leverdonoren.”
Voordelen voor chirurg
De chirurg zit tijdens de operatie achter een console waarmee hij vier robotarmen kan aansturen. Een andere chirurg opereert nog aan de operatietafel. Volgens De Boer biedt de robotondersteuning ook de chirurg veel voordelen: “Je opereert in 3D terwijl alles tien keer vergroot wordt. En de robotarmen en instrumenten zorgen voor een groter bereik. Je hebt het gevoel dat je door een microscoop kijkt terwijl je opereert.”
Chirurgen in het UMCG opereerden in 2018 de eerste patiënten met behulp van een operatierobot. Zo werd onder meer in een complexe operatie de staart van de alvleesklier en de milt van een patiënt verwijderd vanwege een tumor. Het UMCG heeft sindsdien de operatierobot geleidelijk en gericht verder ingezet bij complexe (kanker)operaties. Destijds werd al gesteld dat het UMCG in de toekomst de robot in wilde zetten voor het verwijderen van een deel van de lever bij gezonde donoren, zodat dit deel kan worden gebruikt voor levertransplantatie bij kinderen met een ernstige leverziekte.
Verwachting voor toekomst
Inmiddels is in het UMCG al een tweede robot-geassisteerde leverdonatie en kinderlevertransplantatie verricht met goede uitkomst voor donor en ontvanger. De Boer verwacht dat uiteindelijk driekwart van de operaties met levende leverdonoren robotondersteund zal gebeuren. “De ingreep duurt ongeveer even lang als de huidige methode; ongeveer zes uur. Het transplantatiegedeelte van de ingreep blijft precies zoals het al ging.”
De Boer en haar collega Joost Klaasse zijn door de Duitse chirurg Dieter Broering getraind om de robotondersteunde operatie uit te voeren. Broering heeft dit operatieprogramma opgezet in Riyad (Saudi-Arabië), waar jaarlijks inmiddels zo’n 300 leverdonoren met hulp van de robot op dezelfde manier worden geopereerd. Het centrum in Riyad is wereldwijd koploper in deze ontwikkeling. Het UMCG is nu het eerste Transplantatiecentrum in Nederland dat deze techniek ook toepast.
Ervaring leverdonor
Leverdonor Linda Vinkenvleugel zag op Facebook een oproep van een dorpsgenoot van haar. Zij vertelt over haar ervaring: “‘Hij zocht een leverdonor voor zijn zoon. Zij hadden geen match. Ik ben uitvoerig en heel zorgvuldig onderzocht in het UMCG en bleek geschikt als donor voor hem. Marieke de Boer vertelde mij dat ik als eerste geopereerd ging worden met hulp van een robot. Zij legde alles heel duidelijk uit en het schrok mij totaal niet af. Mijn ingreep is heel goed gegaan. Ik had amper pijn de dag daarna. Na vijf dagen mocht ik naar huis. Ik moet nog af en toe mijn rust pakken, maar ik ben alweer een beetje met werken begonnen. Ik herstel best snel. Het belangrijkste is natuurlijk dat het ook met de ontvanger van mijn lever goed gaat. Ik hoop echt dat deze nieuwe techniek ervoor gaat zorgen dat nog veel meer mensen zich als levende leverdonor aanmelden.”
Robotondersteunde operaties in Nederland
In Nederland maken inmiddels zo’n 32 ziekenhuizen gebruik van een operatierobot, samen goed voor ongeveer 50 systemen. Het aantal ingrepen dat hiermee wordt uitgevoerd groeit gestaag en ligt inmiddels rond de 16.000 per jaar. Grote centra voeren daarbij gemiddeld 700 tot 750 robotoperaties uit, kleinere instellingen enkele honderden. Een landelijke registratie ontbreekt: op basis van beschikbare cijfers en schattingen is dit het meest actuele beeld.
