Versnippering en betaalbaarheid van zorg, zelfregie bij de patiënt in relatie tot preventie, maar ook toenemende trends als de patiënt centraal, digitalisering, toenemende druk op mantelzorg, gezonder ouder worden en de juiste zorg op de juiste plek. Het is vrijwel bij iedereen bekend: de inrichting en aanpak van zorg staat momenteel ter discussie en staat vrijwel zeker (fundamentele) verandering te wachten. Hoe gaan we om met bovenstaande vraagstukken? We legden de vraag neer bij zorgprofessionals en bestuurders van Noord-Nederlandse zorgorganisaties.
Wat bleek? In alle gesprekken stonden onderwerpen centraal zoals preventie, het combineren van informele (waaronder preventie en nazorg) en formele zorg (waaronder ziekenhuiszorg, thuiszorg), ketenoverstijgend werken, regionale samenwerking en populatiebekostiging. Zo ook het toewerken naar een zorgregio.
In zo’n zorgregio wordt zorg regionaal bekostigd en worden zorgorganisaties regionaal geëvalueerd op basis van prijs- en kwaliteitsindicatoren. Zorgregio’s richten zich zowel op betere zorg als op preventie van zorg: ‘curatieve zorg wordt immers onbetaalbaar’. Wat vraagt preventie van zorg? Preventie vraagt om een fundamenteel andere aanpak. De huidige inrichting van zorg is echter nog veelal product- en marktgericht: ‘zorgorganisaties lijken als losse partijen naar de toekomst te bewegen’. Concrete samenwerking vindt nog niet genoeg of op (te) kleine schaal plaats.
Voor een systeemaanpak is Nederland echter te complex, zo wordt gesteld: ‘Niemand kan vanuit Utrecht de zorg in heel Nederland veranderen. Wanneer het om de ‘hoe’ van het veranderen gaat, dus daadwerkelijk organiseren en realiseren, is Nederland gewoon te groot en complex. Wat nodig is, is een regionale aanpak’.
De zorgregio in een notendop
Een zorgregio wordt gecoördineerd door een regio-orgaan, zodat de juiste zorg op de juiste plek geleverd wordt. Ook onderhandelt dit orgaan met zorgverzekeraars over de financiering van zorg: niet per organisatie, maar voor de gehele populatie.
Marktwerking verandert daardoor en wordt in plaats van regionaal, juist landelijk gedreven: ‘marktwerking voeren we op nationaal niveau tussen de verschillende zorgregio’s, maar niet in een zorgregio’. Deze marktwerking kent een evaluatie op basis van de gemaakte zorgkosten, kwaliteit van zorg, maar bijvoorbeeld ook op regionale wachttijden voor (specialistische) zorg.
Marktwerking, kostenreductie, waarde
Dat zorgpartijen binnen de grenzen van hun eigen organisatie handelen, is het gevolg van marktwerking, de huidige (financiële) inrichting van zorg, maar ook een gevolg van interne organisatiebelangen. De overheid heeft sinds 2006 marktwerking in de zorg gestimuleerd, wat heeft geleid tot competitie en het streven naar kostenreductie.
Kostenreductie is een bedrijfsstrategie waarbij de focus ligt op de interne organisatie. Gemak en waarde voor de patiënt kunnen daarbij in het gedrang komen. Gezien de verder toenemende vraag naar zorg, als daarmede de landelijke bezuinigen op zorg, bestaat het risico dat dit niet verandert of zelfs verergert.
In andere sectoren wordt juist meer focus gelegd op gemak, waarde, service en samenwerking, waardoor producten en diensten beter op behoeften van burgers zijn afgestemd en de klantervaring verder geoptimaliseerd kan worden. Denk bijvoorbeeld aan AirBnB en Nespresso, maar ook aan de samenwerking tussen IKEA en SONOS.
Gedachtegoed met impact op de zorg
Value-based healthcare1 is een bekend zorgconcept, waarbij het herinrichten van zorgorganisaties en -ketens kan leiden tot een hogere kwaliteit van zorg en/of verlaagde kosten.
Het doel: efficiënt ingerichte zorgketens die regionaal samenwerken. Het boek van Porter is al ruim tien jaar geleden gepubliceerd, maar toch zien we dat Value-based healthcare pas sinds een aantal jaar een plaats krijgt in de meeste zorgorganisaties.
Ons inziens ontbreekt de verbinding tussen formele en informele zorg, evenals preventie hiervan. De gedachte dat de focus van een zorgsysteem zich in eerste instantie niet alleen zou moeten richten op de organisatie van zorg, maar ook op de preventie van zorg, wordt bevestigd door de Triple aim-theorie2. Deze beweging kent drie speerpunten:
• Het verbeteren van de ervaren kwaliteit van zorg.
• Het verbeteren van de gezondheid van een populatie.
• Het verlagen van de kosten per hoofd van de bevolking.
Een stappenplan voor regionale implementatie ontbreekt echter.
De centrale vraag blijft hoe we zorg, formeel en informeel, regionaal kunnen organiseren met als doel de vraag naar zorg zo lang en zo gezond mogelijk vermijden. Hierbij staat Positieve Gezondheid3 centraal. Mocht iemand wel in een curatief zorgproces belanden, dan wordt het zorgproces zo waardevol mogelijk ingericht.
