Er is echt iets nieuws onder de zon. Geen futuristische zorgrobot met een Italiaans accent of een AI die je koffie bijvult, maar iets waar de zorg écht iets aan heeft: het besef dat je vooruitgang boekt door bij het eind te beginnen. Niet bij het begin van het protocol, het keuzemenu van de verzekeraar of het zoveelste ‘innovatieve’ plannetje van een consultancybureau. Nee, gewoon de vraag: wat moet het uiteindelijk opleveren voor iedereen – van patiënt tot professional? Klinkt radicaal, maar is eigenlijk doodsimpel.
Zorgtechniek en innovatie: buzz-woorden waar je je mond aan kan branden. De praktijk lijkt soms een Playmobil-catalogus: smart beademingsmachines, telemonitoring, digitale dossiers, alles hypermodern. Toch lachen de patiënt en de arts zich rot, want het systeem rondom die techniek piept en kraakt. Elk slim apparaat komt met z’n eigen software-update én een bonte stoet professionals, die uitleggen waarom het in Nederland niet werkt.
Intensieve zorg thuis klinkt als een paradepaardje: hightech-hulpmiddelen zorgen ervoor dat zelfs de meest kwetsbare patiënt veilig wordt omringd in eigen huis. Maar in plaats van applaus volgt een stoet ‘ja-maar-specialisten’: de arts wil zekerheid, de verpleegkundige extra handen, de mantelzorger uitleg, de IT’er encryptie, de jurist privacy en de manager houdt vast aan zijn draaiboek.
En toch heb ik ze allemaal nodig!
Het wonderlijke is, iedereen denkt het beste te doen – en dat is waar het vastloopt. Elk clubje zijn eigen eiland, eigen motieven, eigen waarheden. Ze willen vooruitgang, maar houden liever vast aan wat ze altijd deden. De meest gehoorde managementmantra? “Als je doet wat je altijd deed, krijg je wat je altijd kreeg.” Je kunt het als tegeltekst op elke zorglocatie hangen.
Einddoel als beginpunt
Daarom moet de echte innovatie niet bestaan uit nieuwe apparaten, maar uit een nieuw beginpunt: het einddoel. Wat moet een betere behandeling betekenen? Kwaliteit van leven én doelmatigheid, thuis als het kan, veilig en effectief voor iedereen. Daarna reken je terug: wat is er nodig, op techniek en menselijk vlak, om dit waar te maken? Chief curiosity officer gezocht!
Joost en Daan Dohmen zetten het haarscherp neer: de zorg moet worden georganiseerd zoals de special forces dat doen. Geen uitgestelde beslismomenten, geen oneindige ‘ja-maar’- vergaderingen, maar als één team op missie. Dat betekent: iedereen meenemen, geen achterblijvers. Als iemand het einde van de missie niet haalt, wordt die met alle waardigheid thuisgebracht. Toch voelt het in de dagelijkse praktijk soms alsof elke ‘nee’ een nieuw schuttersputje is: het gesprek stokt, de innovatie blijft steken en het ‘verpleegbed van de toekomst’ zakt weer door z’n poten.
Zonder gezonde nieuwsgierigheid, onderling vertrouwen en respect voor ieders unieke perspectief zal iedere operatie vastlopen – ook in de zorg. Doodzonde, want daar worden geen helden geboren, alleen verjagers van verandering. Dus: wees een aanjager, geen verjager.
Durf het commando – en het vertrouwen – te geven aan de mensen op de werkvloer, ga samen voor dat einddoel en vier elke stap vooruit, hoe klein ook. Want alleen dan lukt het om als één slagvaardig team zorgvernieuwing écht af te leveren.
Humor is broodnodig. Vraag in een multidisciplinair overleg wie de hoofdbewoner van het eiland van ‘dat kan hier niet’ is – dan is het meteen lachen, gieren, brullen. En ondertussen: begin bij het eind, verbind met andermans perspectief en wees je bewust van je eigen perceptie. Want techniek is maar het halve verhaal. De andere helft zijn wijzelf: de patiënt, de sceptische huisarts, de overwerkte wijkverpleegkundige en zelfs de manager met zijn map vol Excel-sheets.
Ontstaan van innovatie
Zo ontstaat innovatie: tussen de sofa, de beddenplanning en het familieoverleg. Het mooiste is, als je begint bij het eind en echt iedereen meeneemt – van de ‘nee’-schudder tot de ‘ja maar’- fluisteraar – dan kan de zorg harder vooruit dan een scootmobiel op vier verse batterijen.
Dus, zorgland, trek samen op! Nee, niet in de polonaise van bezwaren, maar in de polonaise van vooruitgang. Laat je niet verlammen door het eilanddenken, maar verbind, lach, stel scherpe vragen en neem de eindbestemming als je grote doel. Want als je doet wat je altijd deed, krijg je wat je altijd kreeg. Tijd om met de geit vooruit te gaan.
Joost Nauta – rolstoelrevolutionair, ervaringsdeskundige en frontsoldaat in de strijd tegen vastgeroeste zorglogica.
