Bij diepe hersenstimulatie (DBS) worden in de hersenen elektroden geplaatst die elektrische signalen afgeven en zo neurologische symptomen tegengaan. DBS wordt onder andere ingezet bij de ziekte van Parkinson en epilepsie, maar lijkt ook veelbelovend voor mensen met therapieresistente depressie (TRD). Uit een nieuw onderzoek van het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis en het Amsterdam UMC blijkt nu dat DBS bij deze mensen niet alleen een positieve impact heeft op hun stemming, maar een brede verbetering van depressie-gerelateerde symptomen teweegbrengt.
In het onderzoek werden patiënten gevolgd die een DBS-behandeling ondergingen in twee verschillende doelgebieden in de hersenen: de superolaterale tak van de mediale voorhersenenbundel (slMFB) en de ventrale anterior limb van de interne capsule (vALIC). Vervolgens analyseerden de onderzoekers hoe verschillende depressiesymptomen veranderden vanaf het moment dat de DBS begon te werken – oftewel, wanneer een vermindering van minstens 25 procent in depressieve symptomen werd geobserveerd. Sommige deelnemers werden in het kader van dit onderzoek wel 15 jaar opgevolgd.
Veelbelovende resultaten
Alle gemeten symptoomdimensies – zoals angst, anhedonie (gebrek aan plezier), hopeloosheid en slaapproblemen – verbeterden significant én langdurig. Sommige symptomen verbeterden wel in een trager tempo dan andere, bijvoorbeeld vegetatieve angst en slapeloosheid. Bij deelnemers die een volledige respons op de DBS lieten zien, was dit vertraagde effect niet aanwezig.
Een andere interessante observatie was dat patiënten die bij de start van de behandeling relatief veel somatische en angstklachten hadden, een sterkere reactie hadden op DBS. Dit is volgens de onderzoekers opvallend, omdat deze groep juist minder goed reageert op depressiemedicatie. Wellicht is DBS dus met name voor deze patiënten van toegevoegde waarde. Dit inzicht kan ook een indicatie zijn dat de onderliggende neurobiologische processen verschillen tussen de huidige diagnostische categorieën.
Vervolgonderzoek
Het onderzoek was een retrospectieve dossieranalyse, waar een aantal beperkingen aan verbonden zijn. Maar volgens de onderzoekers geven de resultaten van hun studie toch waardevolle inzichten in het tijdsverloop en de specifieke effecten van DBS bij therapieresistente depressie. In toekomstig onderzoek moet volgens hen vooral worden gekeken naar de verschillen tussen DBS-doelgebieden, de vertraging in de verbetering van slaapproblemen en de rol die angst speelt bij de uitkomsten van de behandeling.
Dit onderzoek laat in ieder geval zien dat DBS mensen met therapieresistent depressie perspectief geeft op brede én langdurige symptoomverlichting, mits goed geïndiceerd en zorgvuldig toegepast. Het gezamenlijke onderzoek van het Amsterdam UMC en Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis naar DBS bij depressie loopt al sinds 2022, en wordt gefinancierd door ZonMw.
Brede inzetbaarheid
Uit eerder onderzoek van het Amsterdam UMC bleek al dat DBS breder ingezet kan worden dan enkel voor de selecte groep waarvoor de behandeling op dit moment beschikbaar is. Er worden namelijk veel aannames gedaan over bij welke mensen met depressie wel en niet werkt. Hierdoor worden veel patiënten – mogelijk onterecht – uitgesloten van deze therapie.
Om inzicht te krijgen in deze aannames, is een literatuuranalyse van uiteindelijk 22 studies uitgevoerd. Hieruit concluderen de onderzoekers dat er op dit moment geen demografische of klinische factoren bekend zijn die goed voorspellen of een DBS-behandeling zal aanslaan.
