Vandaag de dag zijn er wereldwijd meer dan 21.000 apps voor geestelijke gezondheid beschikbaar, waarvan er elke dag duizenden worden gedownload. Ondanks deze overvloed laat de wereldwijde analyse van ORCHA een zorgwekkende realiteit zien: slechts ongeveer 20 procent voldoet aan de belangrijkste klinische, veiligheids- en dataprivacy-normen. Dit is belangrijk omdat achter elke download een persoon schuilgaat, vaak iemand die diep en dringend worstelt.
Neem bijvoorbeeld Sophie. Ze is 17 jaar oud en kampt met een depressie. Ze wacht al maanden op een beoordeling van haar geestelijke gezondheid, maar ondertussen worden haar gevoelens van isolatie en wanhoop steeds sterker. Wachtlijsten zoals die van haar zijn een wereldwijde uitdaging. De vraag neemt toe, de diensten staan onder druk en tragisch genoeg blijven de cijfers voor zelfbeschadiging en zelfmoord stijgen.
Stel je nu eens voor dat Sophie tijdens het wachten toegang zou hebben tot een veilige, evidence-based digitale tool. Een tool die klinisch bewezen coping strategieën biedt, haar in contact brengt met ondersteunende gemeenschappen en haar gegevens beschermt. Een tool als deze helpt niet alleen Sophie, maar kan ook miljoenen anderen in dezelfde situatie bereiken en tijdige ondersteuning bieden wanneer traditionele diensten dat niet kunnen.
De urgentie: een wereldwijde uitdaging
De behoefte aan geestelijke gezondheidszorg neemt wereldwijd toe. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie is depressie nu wereldwijd de belangrijkste oorzaak van arbeidsongeschiktheid, en is zelfmoord de op een na belangrijkste doodsoorzaak onder jongeren van 15 tot 29 jaar. De COVID-19-pandemie heeft de crisis alleen maar verergerd, waardoor diensten overbelast zijn geraakt en mensen geen tijdige ondersteuning krijgen.
Alleen al in het Verenigd Koninkrijk staan er nu miljoenen mensen op de wachtlijst van de NHS voor geestelijke gezondheidszorg. Soortgelijke achterstanden bestaan in heel Europa, Noord-Amerika en daarbuiten. In lage- en middeninkomenslanden is de uitdaging nog groter, met behandelingsachterstanden tot 85% voor mensen met een psychische aandoening.
Tegen deze achtergrond zijn digitale gezondheidsoplossingen niet alleen een leuke extra, maar een essentieel onderdeel van de oplossing. De vraag is niet of mensen ze zullen gebruiken, maar of de oplossingen die ze gebruiken veilig en effectief zijn.
Toepassing van digitale gezondheidszorg
Digitale gezondheidszorg is gemakkelijk en discreet, en bereikbaar met één druk op de knop. Het is met name relevant voor degenen op wie het Mental Health Recovery Action Plan van de regering is gericht. De liefdadigheidsinstelling Young Minds heeft gemeld dat vooral jonge mannen en jongens zich zorgen maken over het stigma van het ontvangen van geestelijke gezondheidszorg en vaak de voorkeur geven aan online ondersteuning, advies en begeleiding. Ook essentiële werknemers maken vanwege het stigma het minst gebruik van traditionele diensten, wat betekent dat digitale diensten een alternatief bieden dat veiliger en toegankelijker kan aanvoelen.
Voor geestelijke gezondheidszorg zijn de voordelen ook duidelijk. Apps kunnen fungeren als een systeem voor vroegtijdige ondersteuning, waardoor mensen minder lang zonder hulp zitten terwijl ze wachten op persoonlijke zorg. Later, als er een therapeut is bezocht, kunnen apps strategieën versterken en informatie bijhouden. De Mental Health Foundation heeft ook de financiële voordelen benadrukt en opgemerkt dat online of gemengde benaderingen vaak kosteneffectiever zijn en de directe kosten kunnen verlagen in vergelijking met traditionele behandelingen.
Het werk van ORCHA geeft ons uniek inzicht in deze toepassing. We bieden digitale gezondheidsondersteuning aan NHS-diensten in 70% van de regio's en aan nationale instanties over de hele wereld, waaronder Nederland, Israël en Finland, waarmee we een bevolking van ongeveer 20 miljoen mensen bedienen. Tijdens de pandemie zag ORCHA het aantal zoekopdrachten naar apps voor geestelijke gezondheid met meer dan 200% toenemen, wat een duidelijke behoefte aan digitale psychologische ondersteuning aantoont.
Deze groei varieerde per aandoening: het aantal zoekopdrachten naar OCD-apps steeg met 422%, mindfulness met 2.483%, woede met 324% en angst met 328%. Deze vraag laat opdrachtgevers en ontwikkelaars zien dat goed ontworpen digitale hulpmiddelen niet alleen worden gebruikt, maar ook worden verwelkomd door mensen met onvervulde behoeften.
Waarom kwaliteit belangrijk is
Ondanks de grote vraag blijft de kwaliteit van apps wisselend. ORCHA heeft tot nu toe 676 apps voor geestelijke gezondheid beoordeeld aan de hand van meer dan 350 criteria en internationale normen. Slechts ongeveer 32% voldoet aan de minimale kwaliteitsdrempel van ORCHA. In sommige gevallen ligt dit percentage nog lager, wat aangeeft hoe variabel de kwaliteit kan zijn.
De risico's zijn reëel. Uit een in 2014 door het Karolinska Instituut gepubliceerd onderzoek bleek dat sommige apps voor zelfmoordpreventie schadelijke inhoud bevatten, zoals expliciete beschrijvingen van zelfmoordmethoden, wat het risico voor kwetsbare gebruikers kan vergroten. Zonder adequate tests en toezicht blijven dergelijke gevaren onopgemerkt.
Voor clinici kan dit gebrek aan duidelijkheid verlammend werken. Zoals een huisarts ons vertelde: “Ik zie zoveel jonge patiënten worstelen, maar ik aarzel om een app aan te bevelen tenzij ik weet dat deze veilig is. Betrouwbare, gevalideerde opties zouden daar verandering in kunnen brengen.” Daarom is kwaliteitsborging zo belangrijk. We hebben de ambitie en infrastructuur nodig om betrouwbare toegang te garanderen tot digitale technologieën voor geestelijke gezondheidszorg die actueel, veilig en transformatief zijn.
Het bewijs: werkt digitaal?
Het bewijs voor digitale oplossingen voor geestelijke gezondheid groeit snel. Onderzoek toont aan dat digitale therapieën vergelijkbare resultaten kunnen opleveren als face-to-face therapie, vooral wanneer ze worden ondersteund door getrainde professionals. Een meta-review van gerandomiseerde gecontroleerde studies wees uit dat smartphone-interventies een aanzienlijk grotere vermindering van angst opleverden in vergelijking met wachtlijstcontroles.
In 2019 heeft NICE zijn richtlijn voor depressie bij kinderen bijgewerkt en digitale CGT aanbevolen voor jongeren met een milde depressie. Zoals NICE verklaarde: “We willen ervoor zorgen dat kinderen een scala aan therapieën aangeboden krijgen die aansluiten bij hun behoeften en individuele voorkeuren... Uit het bewijs bleek dat digitale CGT en groepstherapie het meest effectief waren bij het verminderen van depressieve symptomen, en we hebben deze aanbevolen als eerstelijnsopties.”
Dit toont aan dat digitale technologie niet alleen haalbaar is, maar ook steeds meer mainstream wordt in klinische richtlijnen. De uitdaging is ervoor te zorgen dat mensen toegang hebben tot hoogwaardige opties.
Leren van best practices
Er zijn bemoedigende voorbeelden van hoe veilige, evidence-based digitale hulpmiddelen worden geïntegreerd in de geestelijke gezondheidszorg:
- Mind UK heeft zijn vertrouwde Mind App Library, mogelijk gemaakt door ORCHA, opnieuw gelanceerd, waardoor mensen en gezinnen betrouwbare toegang krijgen tot evidence-based apps voor geestelijke gezondheid.
- ORCHA werkte samen met een hulplijn voor zelfmoordpreventie om medewerkers te voorzien van veilige, effectieve app-aanbevelingen op momenten van acute crisis. Ondersteuning die letterlijk een reddingslijn is gebleken.
- De Mental Health Commission of Canada en de American Psychological Association lopen voorop door tools rigoureus te evalueren en professionals duidelijke richtlijnen te geven over wat veilig kan worden aanbevolen.
Van de 676 apps die ORCHA heeft getest, voldeden meer dan 200 aan internationale normen en onze kwaliteitsdrempels. Dit toont aan dat er uitstekende oplossingen beschikbaar zijn – mits systemen over het beheer en de expertise beschikken om deze te identificeren en te integreren.
De rol van ORCHA
Bij ORCHA is het onze missie om deze vertrouwenskloof te dichten. Ons platform biedt 's werelds meest uitgebreide beoordelingssysteem voor gezondheidsapps, waardoor patiënten, clinici en gezondheidszorgsystemen het vertrouwen krijgen om veilige digitale hulpmiddelen te gebruiken. Dankzij onze partnerschappen met gezondheidszorgsystemen, liefdadigheidsinstellingen en nationale instanties kunnen we betrouwbare oplossingen integreren in de zorg, waardoor risico's worden verminderd en de impact wordt gemaximaliseerd.
Van het aansturen van de Mind App Library tot het ondersteunen van NHS-diensten in 70% van de regio's, helpen we ervoor te zorgen dat mensen zoals Sophie tijdig over veilige en effectieve hulpmiddelen kunnen beschikken.
We kunnen een reddingsboei bouwen
De waarheid is dat technologie alleen niet voldoende is. Maar wanneer deze veilig en effectief is en in de zorg wordt geïntegreerd, wordt het een reddingsboei. Voor Sophie kan dit betekenen dat ze copingstrategieën leert, haar stemming bijhoudt of ondersteuning krijgt op het moment dat ze die het hardst nodig heeft. Voor miljoenen mensen wereldwijd kan dit kortere wachttijden, minder crises en hulp betekenen voor mensen die anders tussen wal en schip zouden vallen.
In moeilijke tijden kan digitale gezondheidszorg meer zijn dan alleen maar handig, het kan levens redden. Maar alleen als we het goed aanpakken.Wat er nu moet gebeuren
Om het volledige potentieel van digitale geestelijke gezondheidszorg te benutten, hebben we het volgende nodig:
- Beleid en regelgeving die duidelijke, wereldwijde normen voor veiligheid, privacy en effectiviteit afdwingen.
- Investeringen in het opschalen van betrouwbare digitale oplossingen en het integreren ervan in gezondheidszorgsystemen.
- Samenwerking tussen overheden, gezondheidsdiensten, liefdadigheidsinstellingen en technologieleveranciers om duurzame digitale zorgtrajecten op te zetten.
- Voorlichting voor clinici en patiënten, zodat zij weten hoe ze toegang kunnen krijgen tot veilige hulpmiddelen en deze kunnen gebruiken.
Het verhaal van Sophie is slechts één van de miljoenen. Door ervoor te zorgen dat digitale hulpmiddelen veilig, evidence-based en toegankelijk zijn, kunnen we echte hoop en tijdige ondersteuning bieden. Niet over jaren, maar op het moment dat het het hardst nodig is.\
Dit is de reddingsboei die we samen kunnen en moeten bouwen. Tijdens de ICT&health World Conference, van 27 t/m 29 januari 2026, zal ik meer van mijn inzichten en praktische ervaringen delen over hoe digitale technologieën op een veilige, effectieve en patiëntgerichte manier geïntegreerd kunnen worden binnen de geestelijke gezondheidszorg.
