De Nederlandse zorg staat onder druk. Dat is inmiddels wel bekend. Arbeidsmarktkrapte, stijgende kosten, toenemende zorgvraag en ambities rond duurzaamheid en passende zorg maken versnelling van digitalisering onontkoombaar. Digitale en hybride zorg, een slimme combinatie van fysieke en digitale ondersteuning, wordt daarbij steeds vaker gezien als randvoorwaarde voor toekomstbestendige zorg. Niet voor niets vormt hybride zorg een kernonderdeel van het Integraal Zorgakkoord (IZA).
Onder passende zorg wordt verstaan, zelf als het kan, thuis als het kan en digitaal als het kan. In het IZA is afgesproken dat wordt onderzocht welke zorgpaden geschikt zijn voor digitale of hybride invulling. Van deze zorg moet 70 procent digitaal of hybride beschikbaar komen. Uiterlijk eind 2026 moet minstens de helft van de patiënten voor wie deze zorgpaden geschikt zijn er ook daadwerkelijk gebruik van maken.
Maar hoe organiseer en financier je dat in de praktijk? Om die vraag te beantwoorden, liet het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport een internationale analyse uitvoeren. Doel van het onderzoek was leren van ervaringen in andere Europese landen met de financiering en beschikbaarheid van digitale gezondheidstoepassingen.
Elf landen, zes kernvragen
Het rapport (pdf) vergelijkt elf landen: België, Denemarken, Engeland, Estland, Finland, Frankrijk, Duitsland, Italië, Nederland, Noorwegen en Spanje (Catalonië). Deze landen gelden als koplopers in digitale zorgfinanciering. Via deskresearch en interviews zijn zes centrale vragen onderzocht, onder meer over financieringsmodellen, rol van de overheid, adoptie en impact op businessmodellen van leveranciers.
Wat opvalt: alle landen erkennen inmiddels het belang van digitale gezondheidstoepassingen, zoals gezondheidsapps voor zelfzorg en zelfmanagement. Tegelijkertijd is niemand ‘klaar’. Overal wordt nog gezocht naar effectieve modellen voor vergoeding, toetsing en opschaling.
Vergoeding van digitale toepassingen
Hoewel de aanpak per land verschilt, tekent zich een duidelijke dominante richting af: vergoeding van digitale toepassingen, vaak in combinatie met vergoeding voor zorgprofessionals of betaling van complete hybride zorgpaden. Sommige landen bieden centrale overzichten van vergoede of aanbevolen apps, soms via nationale gezondheidsportalen. Toepassingen kunnen worden voorgeschreven door zorgprofessionals, aanbevolen of rechtstreeks door patiënten aangevraagd bij de verzekeraar. Meestal zonder eigen bijdrage.
Wat vrijwel overal ontbreekt, zijn robuuste impactramingen op stelselniveau. Prognoses over kostenbesparing, kwaliteitsverbetering of arbeidsbesparing blijven schaars. Dat maakt beleidskeuzes complex.
De rolverdeling tussen overheid, betalers en uitvoerders blijkt sterk te lijken op die bij geneesmiddelen en medische hulpmiddelen. Ministeries stellen beleid vast en ondersteunen innovatie en onderzoek. Zorgverzekeraars of publieke betalers vergoeden uiteindelijk de toepassingen of hybride zorgpaden. In veel landen speelt een centrale autoriteit een rol bij toetsing van kwaliteit en veiligheid, vaak in nauwe samenwerking met beroepsverenigingen en zorgprofessionals.
Wat versnelt adoptie?
Succesfactoren verschillen per land, maar enkele patronen keren terug. Leiderschap en urgentiebesef blijken cruciaal, net als economische ambities en de noodzaak om zorg toegankelijk te houden bij beperkte personele capaciteit. Ook de volwassenheid van digitale toepassingen speelt een rol: hoe beter de technologie, hoe groter de bereidheid om deze als serieuze zorginterventie te beschouwen.
Budgetten blijken daarbij een belangrijke aanjager. Tegelijkertijd zijn die budgetten vaak leidend voor de prijsstelling, in plaats van de daadwerkelijk geleverde waarde. Dat leidt ertoe dat leveranciers, vaak startups, weinig onderhandelingsruimte hebben en een ‘take it or leave it’-positie ervaren.
Een belangrijk aandachtspunt is dat in veel landen het (toekomstige) businessmodel van leveranciers nog onvoldoende wordt meegenomen. Veel initiatieven bevinden zich feitelijk in een pilotfase. Uit de geleerde lessen komt de noodzaak naar voren van proportionele, geharmoniseerde toetsingskaders en nieuwe vormen van prijsstelling. Zonder perspectief op duurzame inkomsten wordt doorontwikkeling van kwalitatieve en betaalbare digitale zorg bemoeilijkt.
Duitsland en Noorwegen voorop
Wat betreft adoptie lopen Duitsland en Noorwegen voorop. In Duitsland kunnen artsen medische apps (‘DiGA’) voorschrijven, waarna patiënten deze via de zorgverzekeraar vergoed krijgen. In Noorwegen zijn wellness-apps beschikbaar via het nationale portaal Helsenorge. In beide landen groeit digitale zorg uit tot onderdeel van de zorgcultuur, al blijkt adoptie sterk afhankelijk van actieve implementatie en marketing.
Nederland onderscheidt zich juist door het grote aantal hybride zorgpaden in ontwikkeling, maar staat nog voor de uitdaging om digitale toepassingen structureel te verankeren in financiering en praktijk.
Aanbevelingen voor Nederland
Het rapport doet een reeks aanbevelingen om digitale en hybride zorg in Nederland te versnellen. Kernpunten zijn onderzoek naar waardegedreven prijsstelling, een tijdelijk vergoedings- en onderzoeksinitiatief als opstap naar structurele vergoeding, en meer kennis over welke digitale interventies daadwerkelijk waarde toevoegen en therapietrouw bevorderen.
Daarnaast wordt gepleit voor betere ondersteuning van gezamenlijke besluitvorming, bijvoorbeeld via Thuisarts, en voor passende budgetten die het strategische belang van digitale zorg weerspiegelen. Op Europees niveau is harmonisatie van toetsingskaders en erkenning van bewijs essentieel om schaalvoordelen te realiseren en markttoegang te vergemakkelijken.
Het is duidelijk dat alle landen het potentieel zien van digitale gezondheidstoepassingen als antwoord op personeelstekorten, vergrijzing en stijgende zorgkosten. Iedereen leert al doende. Door gerichte keuzes in financiering, toetsing en adoptie kan digitale en hybride zorg uitgroeien tot een structurele pijler van het zorgstelsel, met betere toegankelijkheid, hogere kwaliteit en meer regie voor de patiënt.
