Psychoses worden over het algemeen behandeld met behulp van cognitieve gedragstherapie. Hierbij krijgen patiënten psychotherapie die hen moet helpen om negatieve denkpatronen te veranderen, om zo weer positieve gedachten te krijgen. Hierdoor nemen de psychische klachten af. In het UMCG is onderzocht of een behandeling met Virtual Reality (VR) een alternatief kan zijn voor cognitieve gedragstherapie bij patiënten met een psychose. En wat blijkt? VR is net zo effectief, en werkt zelfs sneller dan cognitieve gedragstherapie. De hoop is dat andere ggz-instellingen op basis van deze resultaten ook met VR aan de slag gaan voor de behandeling van psychoses.
VR maakt het makkelijker om een behandeling af te stemmen op de persoonlijke behoeften en uitdagingen van de patiënt. In het geval van patiënten met psychoses wordt VR gebruikt om vermijdingsgedrag te verminderen en veiligheidsgedrag af te leren. Patiënten worden via VR op een gecontroleerde manier aan hun paranoïde angsten blootgesteld, wat essentieel is voor het laten slagen van de behandeling. Patiënten kunnen door VR namelijk precies met die sociale situaties oefenen, die hen paranoïde en angstig maken.
Boodschappen of busrit
Dat kan bijvoorbeeld boodschappen doen zijn, of het maken van een busrit. In die situaties zijn er veel mensen in de buurt, en hebben psychotische patiënten het idee dat ze bekeken worden en niet weg kunnen. Bij de VR-oefeningen worden patiënten begeleid door therapeuten, zodat ze hun veiligheidsgedrag kunnen leren los te laten. Ook is het mogelijk om met VR paranoïde overtuigingen te testen en nieuw gedrag aan te leren. VR-therapie kan dus heel exact afgestemd worden op de behoeften en doelen van de individuele patiënt, waarbij het ook eenvoudig is om een scenario nogmaals te doorlopen.
Positieve resultaten
Het onderzoek naar de effectiviteit van de VR-behandeling voor psychoses heeft positieve resultaten opgeleverd. Het blijkt dat deze behandelvorm effectief de extreme achterdocht en angst van patiënten met een psychose wegneemt, waarbij VR zelfs iets beter lijkt te werken dan de standaard cognitieve gedragstherapie op het gebied van paranoia, depressie, zelfvertrouwen, angst en vermijding. Een ander mooi resultaat: patiënten die met VR behandeld worden, hebben 15% minder sessies nodig. De VR-behandeling doet dus sneller zijn werk dan cognitieve gedragstherapie.
Bredere implementatie
Deze bemoedigende resultaten zijn volgens de onderzoekers overtuigend genoeg om de VR-behandeling breder in te gaan zetten in de ggz. Doordat VR-therapie sneller werkt dan cognitieve gedragstherapie, zouden met dezelfde capaciteit meer mensen met een psychose geholpen kunnen worden. Op dit moment wordt ook nog onderzocht of de VR-behandeling deels geautomatiseerd kan worden met behulp van AI, waardoor bij sommige sessies helemaal geen psycholoog nodig zou zijn. Mocht ook die behandeling effectief zijn en in goede aarde vallen bij patiënten, dan zou dit de VR-therapie nog efficiënter maken. Maar op die resultaten moeten we waarschijnlijk nog een jaar of drie wachten.
Emoties reguleren
De inzetbaarheid van VR bij psychoses werd eerder, in het kader van haar promotieonderzoek aan de Vrije Universiteit, ook bestudeerd door Roos Pot-Kolder. Op basis van haar onderzoek concludeerde Pot-Kolder dat VR een positieve impact heeft op het dagelijks leven van patiënten met een psychotische stoornis die achterdocht en angst ervaren. Sterker nog, volgens haar is VR voor psychose effectief, veilig, ecologisch valide én economisch verantwoord.
Het Lectoraat Technologie voor Gezondheid van de HAN University of Applied Science in Nijmegen heeft, samen met andere partijen, de kansen voor VR in de ggz verkend. Eén van de toepassingen die is onderzocht, is het gebruik van VR voor emotieregulatietherapie. Deze behandeling wordt aangeboden aan – zoals de naam al suggereert – mensen die het moeilijk vinden om hun emoties te reguleren, en bijvoorbeeld snel boos of agressief worden. Door VR te gebruiken bevatten de oefeningen een virtuele tegenspeler, en kan de therapeut hun schaarse tijd op een andere manier invullen.
