Social mediaplatform TikTok is uitgegroeid tot een populaire bron voor informatie over mentale gezondheid, vooral onder jongeren. Maar uit recent onderzoek van The Guardian blijkt dat het platform ook een zorgwekkende hoeveelheid desinformatie herbergt. Van de 100 populairste TikTok-video’s met de hashtag #mentalhealthtips bevat meer dan de helft (52%) incorrecte of potentieel schadelijke informatie. Het onderzoek werd uitgevoerd in samenwerking met klinisch psychologen, psychiaters en academici, die de video’s beoordeelden op wetenschappelijke nauwkeurigheid.
De video's bevatten onder andere claims over het snel herstellen van een trauma, misbruik van psychologische termen en het aanprijzen van voedingssupplementen zonder dat hiervoor wetenschappelijke onderbouwing te vinden is of vermeld wordt. Een saillant voorbeeld is een video waarin het eten van een sinaasappel onder de douche aanbevolen werd als een manier om angst te verminderen. Andere video’s stelden dat een trauma binnen een uur genezen kan worden of dat gewone gevoelens zoals verdriet of boosheid zouden wijzen op ernstige psychische aandoeningen zoals een borderline persoonlijkheidsstoornis.
Volgens David Okai, neuropsychiater en onderzoeker aan King's College London, verwarren veel van deze video’s welzijn met klinische aandoeningen. “Door therapeutische taal op een onnauwkeurige manier te gebruiken, ontstaat verwarring over wat een psychische stoornis precies is,” zegt hij.
Social Media onder vuur
Het (overmatige) gebruik van social media door kinderen en jongvolwassenen – en daaraan gekoppelde mogelijk schadelijke gevolgen voor de (mentale) gezondheid - ligt al geruime tijd onder vuur. In steeds meer landen wordt nagedacht over manieren om met name de jonge kinderen te beschermen tegen de invloed van social mediaplatforms zoals TikTok, Facebook en Instagram.
In Australië heeft dat al geleid tot een verbod op het gebruik van sociale media voor kinderen onder de 16 jaar. In Nederland wordt daar ook over gesproken, maar vooralsnog is dat niet aan de orde. Wel zijn er diverse initiatieven om jongeren te wijzen op de potentiële gevaren van (overmatig) social media gebruik. Zo startte Zilveren Kruis enkele weken geleden een campagne om jongeren bewust te maken van de impact van sociale media op hun mentale gezondheid.
De nuance verdwijnt
Een opvallend punt uit het onderzoek van The Guardian is de dominantie van korte, visueel aantrekkelijke video’s die complexe aandoeningen reduceren tot eenvoudige ‘soundbites’. Hierdoor verdwijnt de nuance die essentieel is in de geestelijke gezondheidszorg. Amber Johnston, psycholoog en specialist op het gebied van trauma, benadrukt dat de gepresenteerde tips vaak generaliseren. “Posttraumatische stressstoornis (PTSS) is zeer individueel en vereist professionele begeleiding. TikTok suggereert daarentegen dat er universele, snelle oplossingen bestaan.”
De resultaten hebben geleid tot brede maatschappelijke en politieke bezorgdheid. Parlementariërs zoals Paulette Hamilton (Labour) en Victoria Collins (Liberaal-Democraten) noemen de bevindingen “zorgwekkend” en “vernietigend”. Zij roepen op tot verscherpte regelgeving via de Britse Online Safety Act. Deze wet verplicht platforms als TikTok om actief op te treden tegen illegale en schadelijke content – een taak die volgens experts momenteel tekortschiet.
Prof. Bernadka Dubicka, hoofd online veiligheid bij het Royal College of Psychiatrists, benadrukt het belang van toegang tot evidence-based informatie. “Psychische aandoeningen kunnen alleen worden vastgesteld door erkende professionals, niet door zelfdiagnose op sociale media.”
Reactie TikTok
TikTok verdedigt zich door te stellen dat het platform mensen de ruimte biedt om hun eigen ervaringen te delen. Een woordvoerder van TikTok zegt: “We werken nauw samen met organisaties zoals de NHS en WHO om betrouwbare informatie te promoten. We verwijderen 98% van de schadelijke content proactief.”
Toch maken deskundigen zich zorgen over het algoritme dat misleidende content blijft aanbevelen, ook nadat video’s verwijderd zijn. Chi Onwurah, voorzitter van de parlementaire commissie Technologie, benadrukt dat “de versterkende werking van algoritmes op schadelijke content nog onvoldoende wordt aangepakt.”
Strengere contentregulering
Het onderzoek benadrukt het spanningsveld tussen digitale toegankelijkheid en medische betrouwbaarheid. Hoewel sociale media zoals TikTok de drempel verlagen voor het bespreken van mentale gezondheid, toont dit onderzoek aan dat deze platforms tegelijkertijd kunnen bijdragen aan desinformatie en verwarring. De noodzaak voor betere digitale gezondheidsgeletterdheid én sterkere contentregulering is duidelijk.
In een tijd waarin jongeren steeds vaker sociale media raadplegen voor gezondheidsinformatie, is het van essentieel belang dat platforms, beleidsmakers en zorgprofessionals samenwerken om een veilige en betrouwbare digitale omgeving te creëren.
