Gebrek aan standaardisatie beperkt de bruikbaarheid van data. Kansen om zorgkwaliteit te verbeteren, blijven onderbenut - met gevolgen voor bijvoorbeeld patiëntveiligheid, administratielasten en zorgkosten. Om zorgorganisaties te helpen meer gestandaardiseerd informatie te registreren en uit te wisselen, werden zorginformatiebouwstenen (zibs) ontwikkeld. De ontwikkeling en adoptie ervan bleken de afgelopen jaren echter niet altijd eenvoudig te zijn, vertelde informatiearchitect Marty Oude Luttikhuis (Nictiz) in een recente editie van ICT&health.
Hoewel Oude Luttikhuis bij Nictiz (Nationaal Instituut voor ICT in de zorg’) in dienst is als informatiearchitect, noemt hij zichzelf liever Health Informatician. “Een architect is maar een gedeelte van het vak van Health Informatician (zorginformaticus). Mijn opleiding tot master Advanced Health Informatics Practitioner (AHIP) was uiteindelijk een stuk breder, want die bestaat bijvoorbeeld ook uit onderdelen als informatiemanagement, implementatie en advisering.”
Veel perspectieven
Toen Oude Luttikhuis begon bij het zib-centrum van Nictiz, ging hij naar bijeenkomsten met alle deskundigen op het gebied van zibs en modellering. Een vraag die regelmatig naar voren kwam was ‘Wat is een zib’? “Dat vond ik heel bijzonder, want ik dacht: ‘Jullie zijn toch de deskundigen?’ Nu begrijp ik die vraag beter, want een zib heeft veel verschillende perspectieven.”
In Marty’s woorden is een zib een vastgelegde en beheerde gezamenlijke afspraak tussen verschillende zorgverleners over de betekenis van een medisch concept. Bijvoorbeeld het concept ‘bloeddruk’. Een bloeddruk heeft een aantal eigenschappen of kenmerken, zoals een bovendruk, een onderdruk of een meetmethode.
“Met het project Registratie aan de bron zijn met name de zib-regelingen geïntroduceerd en afspraken gemaakt over het implementeren van de zibs. Dat is begonnen bij UMC’s. Die maakten afspraken over de definiëring van concepten met behulp van zibs en die zijn langzamerhand gebruikt voor de implementatie in hun informatiesystemen. Inmiddels gebruiken ook algemene ziekenhuizen en andere typen organisaties zibs hiervoor.”
Zib’s vrij te gebruiken
Nictiz probeert zoveel mogelijk zibs in informatiestandaarden te krijgen, zodat wanneer je de informatiestandaard overneemt je ook tegelijkertijd de zib meeneemt. Aangezien zibs open source zijn, staat het organisaties vrij om ze te gebruiken. Dus wanneer iemand een zorginformatiesysteem bouwt of inricht, heeft hij de keuze om bijvoorbeeld de specificaties van de zib of de zelfbedachte specificaties van het concept bloeddruk te gebruiken.
Het spreekt volgens Oude Luttikhuis voor zich, dat wanneer hergebruik en databeschikbaarheid nodig is, het informatiemodel waar zorgverleners in Nederland de overeenstemming over hebben vastgelegd, dan de beste keuze voor de te gebruiken specificaties is.
Complexiteit zorgt voor dilemma’s
De complexiteit van de zibs zorgt echter voor dilemma’s. Oude Luttikhuis: “Fred Smeele, mijn voorganger en mentor, die zegt ‘een zib is altijd te groot en een zib is altijd te klein. Dat wil zeggen, het formaat is afhankelijk vanuit welk stakeholderperspectief je naar de zib kijkt.”
Tot slot geeft Marty een ‘zib-tip’. “Voor iedereen die naar een goede interoperabiliteit in de zorg wil zou ik zeggen: stap soms over je eigen schaduw heen. Soms moet je in informatievoorziening iets laten of accepteren in je eigen domein voor het grotere belang. Wil je dit over domeinen heen goed geregeld hebben, focus dan op het generieke belang van databeschikbaarheid en hergebruik van informatie in de gehele zorg.”
Dit artikel gemist? Lees het terug in editie 2, 2025 van ICT&health. Of lees het in ons online magazine.
Door innovation partner
