Om onderstaande en alle andere premium artikelen te lezen, moet u inloggen of een account aanmaken.
U kunt nog {free_articles_left} premium artikel gratis lezen. Om meer premium artikelen te lezen, moet u inloggen of een account aanmaken.
Kent u hem nog, de Citroën 2CV? Een stuk blik op vier wielen met een 2-cylindermotortje en linnen dak. Mijn eerste voertuig. Met op de bijrijderstoel het dikke Shell-stratenboek bracht die mij zonder problemen van A naar B. Overigens, Citroën was de fabrikant die de stuurbekrachtiging introduceerde in de DS, beter bekend als de 'snoek'. Inmiddels rijden zelfsturende en zelfdenkende auto’s rond. Volvo heeft nota bene vrachtwagens die in colonne achter elkaar kunnen rijden zonder dat de chauffeur iets hoeft te doen. Wij kunnen dan onze ledematen uitschakelen en ophouden onze hersens te gebruiken bij het transport van A naar B. Gaat het ook die kant op met de zorg?
Ooit vroeg ik mij af of er een eind zou komen aan innovatie in de zorg, toen ik betrokken was bij de ontwikkeling van een heel kleine drukmeter-transducer op de tip van een thermodilutie katheter (Swan-Ganz) om de druk in de arteria pulmonaris te meten. Nu is er een chip die in die enige zuurstofarme arterie geïmplanteerd wordt, de bloeddruk continue meet en op afstand gemonitord wordt. Ik heb antwoord gekregen: innovatie in zorg is doorgegaan. De zorg wordt overvallen door AI, digitale middelen, robotica en XR. En dat moeten die (arme) zorgverleners en patiënten allemaal maar bijbenen.
Natuurlijk zijn er voordelen verbonden aan de inzet van AI in de zorgpraktijk. Een paar belangrijke zijn:
Allemaal heel mooi en leuke voorbeelden, ‘maar alle voors hebben ook hun tegens’. Te benoemen zijn onder meer:
De vraag rijst, is kunstmatige intelligentie in de zorg een hype? En wat komt er na de hype? Vrees voor de gevaren5? Misschien is het verstandig om eerst maar eens pas op de plaats te maken, niet door te gaan met innoveren en gebruiken wat er nu is, om de zorg niet te overladen met innovaties als AI. Geef de medische wereld de tijd om hun gedrag aan te passen en te transformeren, zo stelde onlangs Joep de Groot, bestuursvoorzitter CZ.
Dan nog wat anders. Daar waar de zorg streeft naar duurzaamheid (groene zorg) heeft AI wel degelijk impact op ons milieu. Eén zoekopdracht – prompt - op Google kost (maar) 0,3 wattuur aan stroom. Dat lijkt weinig. Maar dagelijks zijn er wereldwijd 2,5 biljoen prompts, omgerekend degelijks 7,5 miljoen kWh. Dit veroorzaakt ongeveer 3.400 ton CO2 bij een gemiddelde wereld-energiemix. Dit is het equivalent van 1.875 retourvluchten Amsterdam – New York of 16.875 korte retourvluchten binnen Europa.
Als we daarbij optellen wat het trainen van ChatGPT oplevert aan CO2-uitstoot, namelijk 500 ton, dan vraag ik mij werkelijk of het veelvuldig gebruik van AI wel verantwoord is. En dan hebben we het alleen maar over ChatGPT. Het schaamrood staat mij overigens op de kaken, want bovenstaande informatie komt van ChatGPT!
Zonder AI vormt de zorg in Nederland 7 procent van de CO2-uitstoot en is daarmee de grootste vervuiler. En wij ons maar zorgen maken over die varkensboeren. Ondanks de vele initiatieven op het gebied van groene zorg is er nog een andere bedreiging, de digitalisering van de zorg. Die leidt tot een enorme toename van medisch elektronisch afval.
Alleen al het gebruik van digitale draagbare medische sensoren en apparaten bedraagt wereldwijd jaarlijks 160 miljoen stuks, met een voorspelde jaarlijkse groei van bijna 20 procent. Zoals veel andere elektrische en elektronische apparaten bevat al die hardware kritieke en waardevolle grondstoffen die van belang zijn voor de Europese economie. Volgens de laatste cijfers van Eurostat en de VN wordt daarvan slechts 40 procent op de juiste manier gerecycled in Europa: wereldwijd zelfs minder dan 20 procent.
Begrijp me goed, digitalisering van de zorg is noodzakelijk voor een toekomstbestendige gezondheidszorg. Digitalisering maakt de zorg efficiënter en toegankelijker. Dankzij elektronische patiëntendossiers, teleconsulten en apps kunnen patiënten sneller geholpen worden en krijgen zij meer regie over hun eigen gezondheid. Daarnaast bespaart digitalisering kosten op de lange termijn en maakt het een betere samenwerking tussen zorgverleners mogelijk. Mits digitalisering op verantwoorde wijze plaatsvindt door rekening te houden met milieuaspecten.
De schaduwzijde is overigens dat niet iedereen digitale middelen kan of wil gebruiken, waardoor er een kloof ontstaat in de toegankelijkheid van zorg. In Nederland zijn zo’n 4,5 miljoen mensen niet goed in staat om digitale middelen te gebruiken, vooral mensen met een lage SEP (sociaaleconomische positie). Bovendien brengen online systemen risico’s met zich mee op het gebied van privacy en cybersecurity. Ook vrezen velen dat persoonlijk contact verloren gaat en dat de hoge kosten van implementatie de zorg in eerste instantie juist zwaarder belasten.
Samengevat, digitalisering biedt grote kansen om de zorg toekomstbestendig te maken, maar kan alleen succesvol zijn als er voldoende aandacht blijft voor veiligheid, inclusiviteit en het behoud van menselijk contact. Maar ik herhaal wat hierboven staat, evenals bij AI is een pas op de plaats terecht. Ga niet door met innoveren. Gebruik wat er nu is om de zorg niet te overladen met innovaties.
Alleen door op een verantwoorde manier met AI en digitalisering om te gaan, kunnen wij met zijn allen voorkomen dat de zorg niet een nog grotere vervuiler wordt. Dit vraag om nieuwe businessmodellen, optimalisering van recycle-processen en innovatieve ontwerpen. Het vraagt een gedragsaanpassing van alle bij de zorg betrokken partijen, inclusief patiënten.
Een belangrijke bijdrage aan de verandering op het gebied van digitalisering levert het Horizon Europe project, DiCE6 met nieuwe businessmodellen en inzichten op het gebied van recycling. Op dit moment loopt er een pilotstudie met diverse motiverende strategieën om burgers te overtuigen hun medische elektronica op verantwoorde wijze te recyclen.
En ja hoor, ook met spel is de bewustwording over het ontwikkelen en de inzet van digitale middelen te vergroten. Pharos biedt daarvoor de Escapekoffer Digitale Inclusie7. Ook op het gebied van de ontwikkeling en inzet van AI kan gespeeld worden. Moral Medtech is een ethisch ontwerpspel voor de zorg8.
Wordt spelen dan de nieuwe hype? We weten dat spel een heel goede methode is om mensen te bereiken, te betrekken en te motiveren tot een duurzame gedragsaanpassing. Ik kan het dan ook niet laten om jullie uit te nodigen voor het 11de Games for Health Europe congres met de mooie titel 'Beyond the hype'9.
