Van de top 10 slimme ziekenhuizen ter wereld is er slechts één gevestigd in Europa: Charité– Universitätsmedizin Berlin, dat volgens Newsweek en Statista op de achtste plaats staat. Dr. Peter Gocke, hoofd Digitale Transformatie bij Charité – Universitätsmedizin Berlin, bespreekt in een tweedelig interview met ICT&health wat een slim ziekenhuis definieert – en het is meer dan alleen papierloos werken. Hij vertelt hoe Charité de implementatie van AI uitvoert met meer dan 70 lopende projecten en legt uit waarom gestructureerde data waardevoller is dan geavanceerde hardware.
Hoe merk ik als patiënt in een ziekenhuis dat ik niet in een gewoon ziekenhuis ben, maar in een slim ziekenhuis?
“Je merkt het aan hoe goed de processen functioneren. Er zouden minder wachttijden zijn en je hoeft niet steeds dezelfde informatie te verstrekken. In ziekenhuizen waar informatie digitaal en volledig stroomt, voelt de hele omgeving anders aan, bijna alsof er minder patiënten zijn.”
"Dat komt doordat veel inefficiënte stappen, zoals het sturen van mensen om formulieren in te vullen, het opsporen van papierwerk of het handmatig ophalen van patiëntendossiers, worden geëlimineerd. Een belangrijke indicator is dat de informatie die je ooit hebt verstrekt overal direct beschikbaar is, waardoor personeel deze niet meer hoeft te herhalen of fysiek hoeft op te halen."
Dus hoe minder papier, hoe slimmer het ziekenhuis?
"Precies, minder papier en minder mensen die rondrennen om informatie te verzamelen. Wanneer het ophalen van informatie fysieke verplaatsing vereist, is dat een teken dat het systeem nog niet slim is."
En hoe weet het personeel dat ze zich in een slim ziekenhuis bevinden?
“Ze hoeven patiënten of andere artsen veel minder vaak om informatie te vragen. De gegevens zijn elektronisch beschikbaar en idealiter niet verspreid over verschillende applicaties. In plaats daarvan zijn ze direct toegankelijk op hun gebruikelijke werkplek of mobiele apparaat.”
Hoe zou u een slim ziekenhuis definiëren?
“Velen denken dat het om de mate van digitalisering gaat. Maar in feite gaat het om de proceskwaliteit. Digitale tools zijn essentieel voor het bereiken van digitale volwassenheid, maar ze maken een ziekenhuis op zichzelf niet slim. De processen moeten op elkaar zijn afgestemd. Het personeel moet de technologie effectief kunnen bedienen en de systemen moeten workflows ondersteunen die logisch zijn voor de patiënt. Ik zou een systeem kunnen implementeren waarbij we patiëntgegevens invoeren via terminals die misschien digitaal zijn, maar niet slim, omdat ze constant heen en weer worden gehusseld. Dat is geen goed procesontwerp.”
Het Universitair Ziekenhuis Charité staat wereldwijd op de achtste plaats in de Newsweek- en Statista-ranglijst van 's werelds slimste ziekenhuizen in 2025. Welke innovatieve oplossingen worden er bij Charité gebruikt?
“We hebben het opnameproces geoptimaliseerd op speciale, professionele innamepunten, omdat de manier waarop je patiënten opneemt een aanzienlijke impact heeft op de rest van hun zorg. Bovendien gebruiken al onze drie campussen hetzelfde systeem voor patiëntgegevens. Als een patiënt terugkomt of wordt overgeplaatst, zijn de gegevens al aanwezig en gaan ze met hem mee. Dit garandeert een hoge datakwaliteit. Tijdgevoelige processen, zoals lab- en radiologieaanvragen, worden elektronisch afgehandeld en de resultaten worden teruggestuurd naar hetzelfde systeem, wat aanzienlijk veel tijd bespaart. Ons medicatiebeheer omvat een elektronisch dossier, dat zorgt voor zichtbaarheid, leesbaarheid en automatische interactiecontroles. Dit zijn slechts enkele voorbeelden.”
Is AI al in Charité's leven gekomen, of is het nog steeds sciencefiction?
“Het hangt ervan af hoe we AI definiëren. Als we traditionele algoritmen meetellen, worden die al bijna 20 jaar gebruikt, zoals ECG's die clinici waarschuwen voor potentieel kritieke problemen. Gestructureerde datavelden zoals radiologie en laboratoriumsystemen profiteren al van AI. De nieuwe hype rond grote taalmodellen en generatieve AI is echter nog experimenteel. Sommige kleine processen worden al ondersteund, maar we doen nog steeds ervaring op.”
Hoeveel AI-projecten lopen er momenteel bij jullie?
“We tellen officieel zo'n 70 tot 80 projecten. Er zijn waarschijnlijk nog veel meer kleinere experimenten die we niet volledig volgen. Daarom zijn we voorzichtig, niet alleen om de voortgang te waarborgen, maar ook om fouten te voorkomen. We willen bijvoorbeeld niet dat artsen patiëntendossiers uploaden naar openbare huisartsenpraktijken voor hulp bij de documentatie. We testen andere tools die AVG-conform en veilig zijn. We hebben ook het Charité Lab for AI in Medicine, dat wettelijke kaders en testcriteria voor veilig AI-gebruik definieert. Bovendien maken we deel uit van het door de EU gefinancierde TEF-Health-project, dat test- en certificeringscentra voor AI in de geneeskunde bouwt.”
Hoe voorkom je dat je vastloopt in 'pilotitis', de eindeloze cyclus van pilotprojecten?
"Je kunt het niet helemaal vermijden, maar dat is het doel van pilotprojecten: kijken wat de moeite waard is. We hebben een centraal projectmanagementkantoor opgericht voor projecten die aanzienlijke middelen vereisen. Deze worden geëvalueerd en geprioriteerd. We zorgen ervoor dat ze voldoen aan de normen voor gegevensbescherming, cyberbeveiliging en medische veiligheid, evenals aan ethische normen. Natuurlijk, iemand kan nog steeds zelf iets testen met een smartphone, maar kritieke projecten volgen een correct goedkeuringsproces. De meeste ontwikkelaars hebben toegang nodig tot klinische systeemgegevens, die streng worden gecontroleerd."
"We hebben bijvoorbeeld een AI-systeem voor acuut nierletsel getest met behulp van historische gegevens. Toen het effectief bleek, hebben we het uitgerold. Wanneer zo'n systeem wordt geïmplementeerd, wordt het de standaard voor die toepassing. Wat we willen voorkomen, is dat elke afdeling zijn eigen AI-systemen bouwt, omdat inconsistente systemen die dezelfde gegevens analyseren gevaarlijk kunnen zijn."
Ook al is generatieve AI nog niet volledig geïmplementeerd, wat is dan het potentieel ervan in de geneeskunde?
"Het vermogen om complexe informatie te ordenen en samen te vatten is een gamechanger. In een gefragmenteerd zorgsysteem kan generatieve AI helpen door medische voorgeschiedenissen samen te vatten en onderzoek te ondersteunen. Het is nu al nuttig bij het samenvatten van anamnesegesprekken en het extraheren van inzichten uit enorme datasets."
In de VS kunnen grote ziekenhuisinformatiesystemen gesprekken tussen artsen en patiënten al rechtstreeks overzetten naar het elektronisch patiëntendossier (EPD). Waarom is dit in Europa niet gebruikelijk?
"Onze systemen zijn veel meer gefragmenteerd. Het integreren van gestructureerde data in verschillende EPD-systemen is complex. We testen ambient AI-oplossingen, maar meestal produceren ze een document dat wordt gearchiveerd. Het structureren van die data blijft een grote uitdaging. Naarmate de interoperabiliteit en de standaarden voor gestructureerde data verbeteren, zal het gemakkelijker worden."
Is interactie met het EPD via spraak, in plaats van typen, de toekomst van het maken van aantekeningen?
"Zeker. De oorspronkelijke droom was een papierloos ziekenhuis. Nu is het doel een toetsenbordloos ziekenhuis. Idealiter zouden niet alleen artsen, maar ook patiënten met hun EPD moeten kunnen communiceren. Een patiënt zou maandelijks aan zijn EPD moeten kunnen vragen: "Is er iets dat ik moet weten?" Als het systeem zegt: "Uw gewicht en bloeddruk gaan de verkeerde kant op" en hem aanspoort om een arts te raadplegen, dan is dat het soort proactieve zorg dat we nodig hebben."
“Momenteel geven AI-systemen in de buitenlucht ons meestal een document terug om op te slaan. Dat is nuttig, maar we hebben nog steeds gestructureerde data nodig als we deze systemen echt intelligent willen maken.”
AI vereist toegang tot meer dan alleen medische gegevens; het heeft ook gegevens over levensstijl nodig, zoals informatie uit het ecosysteem van leven, huis of omgeving. Zal het EPD uiteindelijk verbinding maken met smartwatches?
“Ik denk het wel. Hoewel niet direct, zou een smartphone verbinding kunnen maken met zowel EPD-gegevens als verzekeringsgegevens en ook gedrag kunnen volgen, zoals het aantal stappen of blootstelling aan de zon. Zelfs winkelgedrag kan vroege waarschuwingssignalen aan het licht brengen. De Britten ontdekten dat mensen die vezelsupplementen of laxeermiddelen kopen, spijsverteringsproblemen kunnen ervaren als een vroege indicator voor bepaalde ziekten voordat ze medische hulp zoeken. Deze inzichten zijn waardevol.”
Lees morgen het tweede deel van ons interview met Dr. Peter Gocke.
