De overheid poogt met allerlei stakeholders sinds een aantal jaren om meer grip te krijgen op de inrichting van het digitale zorglandschap. De focus ligt vooral op het op orde krijgen van databeschikbaarheid in de zorg zelf. Dit is logisch, maar het bredere doel wordt daarbij uit het oog verloren: een gezondheidsinformatiestelsel dat als katalysator werkt om de verbinding met andere delen van de samenleving te versterken en op die manier gezondheid in brede zin te bevorderen. Ik doe hier enkele voorzetten voor een bredere blik op databeschikbaarheid en gezondheid.
Medische data en de arbeidsmarkt
Zowel werkgevers als werknemers hebben een direct belang bij een betere aansluiting van de arbeidsmarkt op het gezondheidsinformatiestelsel. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de integratie van Arbo- portalen in persoonlijke gezondheidsomgevingen. Hier kunnen momenteel belangrijke gezondheidsgegevens door werknemers – bijvoorbeeld de uitkomsten van een Periodiek Gezondheidskundig Arbeidsonderzoek (PAGO) – maar moeilijk ontsloten worden. Dit draagt bij aan de beperkte regie die werknemers over hun gezondheidsgegevens hebben. Het gaat soms ook over heel basale zaken.
Zo is het UWV digitaal totaal niet aangesloten bij de standaarden die in de zorg worden ontwikkeld. Dit leidt er in de praktijk toe dat artsen soms nog per post met het UWV moeten communiceren, hetgeen bijdraagt aan langere wachttijden voor medische keuringen. Dit alles schreeuwt om een veel integralere digitale verknoping van de arbeidsmarkt en de zorg om mensen meer grip te geven op hun eigen gezondheid in relatie tot werk.
Een breed gezondheidsinformatiestelsel in de eerstelijnszorg
De eerstelijnszorg is in toenemende mate overbelast. Dit betekent dat we – naast adequate investeringen en andere ingrepen in de zorg zelf – ook naar andere sectoren moeten kijken om de eerstelijnszorg te ontlasten. ICT & Health heeft eerder artikelen geplaatst over concepten als health meets retail, waarbij retailers meer soorten laagdrempelige gezondheidsconcepten aanbieden. Dit is een noodzakelijke beweging, die ook wat vraagt van het gezondheidsinformatiestelsel.
Hoe borgen we bijvoorbeeld dat gevoelige data ook veilig buiten de zorg kan worden gebruikt om gezondheid te bevorderen? En hoe creëren we draagvlak in de zorg zelf voor deze beweging? Het maatschappelijke debat hierover ontbreekt nog volkomen. Dit terwijl de noodzaak in de toekomst alleen maar zal worden versterkt door de personele tekorten in de zorg. Het is daarom cruciaal dat we dit potentieel zo snel mogelijk gaan benutten. Dit begint bij een bredere blik op databeschikbaarheid in de zorg.
Het sociale domein opereert nog grotendeels buiten de zorg
Het Aanvullend Zorg- en Welzijnsakkoord (AZWA) zet terecht in op een stevigere verbinding tussen de zorg en het sociale domein. Hierbij ligt de focus echter voor het overgrote deel op de ‘fysieke’ kant van de verbinding: hoe krijgen we de basisinfrastructuur op orde. Dit is natuurlijk een legitieme vraag, maar het gaat voorbij aan wat er ook op digitaal vlak nodig is om de verbinding tussen het sociaal domein en de zorg daadwerkelijk te leggen.
Zeker gezien de ambtelijke, politieke en maatschappelijke ambities op dit vlak roept dit urgente vragen op. Want het zal een enorme investering vergen om dit tot stand te brengen, waarbij de vraag is of dat voorzien is. Ook zal er flink in de benodigde expertise op dit vlak moeten worden geïnvesteerd, Daaronder liggen ook andere complexe vragen. Moeten artsen op termijn ook bij data op bijvoorbeeld het gebied van schulden kunnen om hun patiënten beter te kunnen behandelen wanneer er sprake is van mentale gezondheidsproblemen? En is de wetgeving hier überhaupt op ingericht? Het antwoord op deze laatste vraag is in ieder geval een duidelijke nee. We moeten toe naar een gezondheidsinformatiestelsel dat breder kijkt dan de zorg
Om de potentie van gezondheidsdata volledig te benutten is het cruciaal dat we niet alleen kijken naar de rol van data binnen de zorg zelf. Op de lange termijn valt er veel gezondheidswinst te behalen door data op een verantwoorde manier juist buiten de zorg in te zetten. Dit geeft mensen meer grip op hun eigen gezondheid en versterkt de samenhang tussen de zorg en de samenleving in bredere zin. De opgaven zijn groot, maar niet onmogelijk.
