De bij de onderhandelingen over het AZWA (Aanvullend Zorg en Welzijnsakkoord) betrokken branche- en koepelorganisaties zijn positief kritisch over het vorige week gesloten onderhandelaarsakkoord. Dat blijkt uit een inventarisatie van reacties. De nadruk ligt in op de noodzaak om nu ook echt door te pakken om zorg toegankelijk te houden (onder meer door het terugdringen van wachtlijsten), meer aandacht te geven voor opleiding van zorgpersoneel en het verlagen van werkdruk en administratielasten. Belangrijk ook is de focus op preventie en passende zorg, waarbij de huisarts een centrale rol heeft. Technologie zoals AI en robotica moet veel van de voornoemde zaken ondersteunen. In september wordt na goedkeuring door de achterbannen de daadwerkelijke ondertekening van het AZWA verwacht.
Met het onderhandelaarsakkoord verstevigen zorgpartijen de samenwerking die met het Integraal Zorgakkoord in gang is gezet, zo stelt voorzitter Ad Melkert van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ). "Belangrijke afspraken gaan over het aantrekkelijk houden van het werken in de zorg. De zorgprofessionals verdienen onze steun en zijn cruciaal om de stijgende zorgvraag op te vangen. We zetten stevig in op technologie die zorgprofessionals ondersteunt, zoals kunstmatige intelligentie (AI) en slimme medische hulpmiddelen. Ook hebben we afgesproken dat zorgprofessionals zich blijvend moeten kunnen ontwikkelen om goed in te kunnen spelen op alle veranderingen in de zorg."
Ook op het punt van de toegankelijkheid van de zorg zijn volgens Melkert ambitieuze afspraken gemaakt over passende zorg: niet alles wat kan, is ook nodig. En de ziekenhuizen zullen de wachttijden meer inzichtelijk maken en waar mogelijk zien te verminderen.
De ambitie in het AZWA valt of staat volgens de NVZ met de blijvende steun van de politiek. De NVZ roept de politieke partijen dan ook op om de afspraken uit het AZWA de basis van hun verkiezingsinzet te laten zijn. "Het AZWA gaat uit van meer samenwerking en minder marktwerking. Samen met andere zorgpartijen gaan ziekenhuizen hiermee aan de slag. Onze slagkracht om de plannen uit te voeren, valt of staat met continuïteit in het overheidsbeleid en de bijbehorende financiële afspraken."
Verbreding IZA
"Het is goed dat we met het AZWA een verbreding hebben bereikt van het IZA, om de grote uitdagingen in de zorg aan te pakken,” stelt Helen Mertens, voorzitter van de Nederlandse Federatie van UMC's (NFU). “We waarderen dat minister Jansen het belang van het akkoord onderstreept. De opgaven waar we voor staan zijn namelijk urgent en vragen om gezamenlijke actie en tempo. De umc’s staan klaar om vanuit hun expertise samen te werken met andere zorgpartijen aan de uitvoering van het akkoord."
De afspraken richten zich op toekomstbestendige zorg voor iedereen die ondersteuning of behandeling nodig heeft, ongeacht woonplaats, leeftijd, aandoening of inkomen. Concreet zetten partijen in op het terugdringen van administratieve lasten, onder meer door inzet van nieuwe technologieën zoals AI. Ook komt er extra aandacht voor het opleiden en behouden van voldoende zorgpersoneel. Voor deze onderwerpen is de komende twee jaar 400 miljoen euro aan zogenoemde ‘doorbraakmiddelen’ beschikbaar gesteld. Dit geld is bedoeld voor technologische en organisatorische vernieuwing die de zorg daadwerkelijk efficiënter maakt.
Zorgverzekeraars zullen zich vanuit hun rol de komende periode vol inzetten om bij te dragen aan uitvoering van AWZA-afspraken, stelt Dirk Jan van den Berg, voorzitter van Zorgverzekeraars Nederland. "Tegelijkertijd is de afgelopen maanden duidelijk geworden dat de tijd dringt en dat we samen voor een hele serieuze opdracht staan om toegang tot zorg voor onze verzekerden te kunnen blijven waarborgen. Indien het niet lukt om de beoogde impact in dit akkoord te halen loopt het personeelstekort in de zorg steeds verder op. Voor die opdracht staan we in de zorg samen schouder aan schouder.”
Enkele belangrijke punten volgens ZN:
- Het stijgende arbeidsmarkttekort moet 40.000 personen lager uit komen in 2028. Met belangrijke afspraken over het opschalen van passende zorg, verbetering van de samenwerking tussen de zorg en het sociaal domein, meer inzicht in de wachtlijsten, de vermindering van administratieve lasten, het versnellen van gegevensuitwisseling en de inzet van kunstmatige intelligentie komt die cruciale arbeidsbesparing in de komende periode in zicht.
- Passende zorg: alle sectoren selecteren impactvolle voorbeelden en schalen die op, met als ambitie een arbeidsbesparing van circa 20.000 personen. Door op die manier zorg anders te organiseren, verspillen zorgpartijen minder tijd en geld aan zorg die niet nodig is of niet werkt.
- Wachtlijsten: meer transparantie is cruciaal in de komende periode zodat verzekerden en patiënten beter en sneller geholpen kunnen worden aan tijdige zorg. Partijen spreken daarom af dat wachtlijstgegevens accuraat en transparant worden, zodat reëel inzicht verkregen wordt in wie waar op de wachtlijst staat en hoe lang. Accurate wachtlijstinformatie helpt verzekeraars om hun eigen verzekerden – indien gewenst – te bemiddelen naar een zorgaanbieder met een kortere wachttijd.
- Beperken toestroom door versterkte samenwerking tussen de zorg en sociaal domein: hiervoor hebben zorgverzekeraars, gemeenten en aanbieders van zorg en ondersteuning afspraken gemaakt inzake kansrijk opgroeien, gezonde leefstijl, mentale gezondheid, vitaal ouder worden en gezondheidsachterstanden. Deze ‘basisfunctionaliteiten’ worden in elke gemeente ingevuld en beschikbaar voor inwoners. Lokaal wordt bepaald welke interventie ingezet wordt om invulling te geven aan de basisfunctionaliteit.
- GGZ: meer behandelcapaciteit voor patiënten met een complexe zorgvraag ten opzichte van de behandelcapaciteit van de lichte zorgvragen. Daarom worden menskracht en middelen beter ingezet en verschuift het zwaartepunt van de behandeling van lichte zorgvragen naar de behandeling van complexe zorgvragen. Om capaciteit vrij te spelen zonder kwaliteitsverlies zijn afspraken gemaakt over digitale, hybride- en groepsbehandeling waar dat passend is. 'We gaan het bovendien makkelijker maken voor huisartsen en het sociaal domein om laagdrempelig te overleggen met de GGZ. Dat kan net het verschil maken waardoor verzekerden sneller op de juiste manier geholpen kunnen worden, en waardoor doorverwijzing naar de GGZ mogelijk voorkomen wordt. Zoals consultatie door de huisarts bij de psychiater over (herhaal)medicatie.'
- Goede afspraken over transparantie op kwaliteit en eenduidige gegevensuitwisseling. Daarmee kunnen verzekerden weloverwogen keuzes maken tussen zorgaanbieders. 'Daarnaast versnellen we door middel van een landelijke implementatiestrategie de doelstelling ‘Elektronische gegevensuitwisseling is de standaard in de zorg’ en de implementatie van de nieuwe Europese Verordening EHDS. Daarmee creëren we een solide basis voor verdere realisatie van het gezondheidsinformatiestelsel.'
Toegankelijk en betaalbaar
Arthur Schellekens, directeur-bestuurder van Patiëntenfederatie Nederland, benadrukt dat er nu werk aan de winkel is om de zorg voor iedereen die dat nodig heeft toegankelijk en kwalitatief goed te houden. Niet alleen is het belangrijk om grote personeelstekorten te voorkomen, maar ook andere belangrijke thema’s voor patiënten hebben in dit akkoord een plek gekregen. Zoals meer inzicht in de uitkomsten van zorg, het aanpakken van de medicijntekorten, het wegwerken van wachtlijsten in de zorg en zorgbemiddeling.
"Mensen die hulp nodig hebben moeten eerder hulp krijgen, maar ook op de juiste plek. Niet elke vraag is een zorgvraag, en soms kun je beter geholpen worden in het sociaal domein of in de eerstelijnszorg. Zodat je minder snel complexere medische zorg nodig hebt. Voor al deze thema’s hebben wij ons hard voor gemaakt en we zijn blij met het resultaat. Tegelijk zullen wij ook scherp blijven op de uitvoering van al deze afspraken.”
Terugdringen wachtlijsten
De Nederlandse ggz ziet het AZWA om de wachtlijsten in de sector terug te dringen. Er staan nu 100.000 mensen op een wachtlijst, de helft langer dan de maximale termijn van 14 weken. In het AZWA is afgesproken dat iedereen die psychische hulp nodig heeft, die vanaf 2028 op tijd krijgt. Dit moet onder meer bereikt worden door meer groepsbehandelingen en een mix van digitale en fysieke zorg. De brancheorganisatie is onder meer positief over de volgende afspraken:
- Tijd besparen met technologie: er komen forse investeringen in AI om administratietijd van zorgprofessionals te verminderen. Bijvoorbeeld slimme software die automatisch gespreksverslagen maakt, zodat de zorgverlener minder hoeft te typen.
- Betere gegevensuitwisseling en databeschikbaarheid: mensen hoeven niet steeds opnieuw hun verhaal te doen. Zorgverleners krijgen sneller inzicht in het dossier.
MIND is opgelucht dat het akkoord er nu ligt en hoopt dat hiermee grote stappen worden gezet in het verbeteren van de toegankelijkheid van integrale hulp: zorg én steun. Directeur-bestuurder Dienke Bos: “Cruciaal in dit akkoord is de samenwerking tussen het zorgdomein en het sociaal domein. Hiermee vergroten we de mogelijkheden voor mensen om de hulp te krijgen die het beste bij hun vraag past.”
Wanneer MIND het AZWA tekent, betekent dit dat de brancheorganisatie het IZA ook zullen steunen. 'Eén van onze wensen in het IZA, de steun van gemeenten en sociaal domein, wordt met dit AZWA ingewilligd. Een andere punt van MIND, de gegevensbescherming van patiënten, is inmiddels via de EHDS geregeld. Ondank de tekening van het onderhandelaarsakkoord en de steun daarmee aan IZA, blijft MIND pleiten voor de privacy van patiënten, vrije artsenkeuze en volwaardige financiering van ervaringsdeskundigen.'
Noodzakelijke veranderingen
Karel Hulsewé, voorzitter van de Federatie Medisch Specialisten (FMS), stelt: “Het is ontzettend belangrijk dat het gelukt is om met alle betrokken partijen tot een aanvullend zorg- en welzijnsakkoord te komen. We merken al dagelijks dat het steeds moeilijker wordt om de zorgvraag aan te kunnen en dus moeten we het op een andere manier aanpakken. Dit akkoord helpt richting te geven aan de noodzakelijke veranderingen en stelt concrete maatregelen voor. We zullen hier voortvarend mee aan de slag gaan.”
Die voortvarendheid geldt onder andere:
- Helpdesk digitale zorg effectief inzetten.
- Gegevens breed en veilig uitwisselen.
- Thuisarts.nl bestendigen.
André Rouvoet van GGD GHOR Nederland zegt over het AZWA: “Er ligt een mooi en belangrijk akkoord. Tegelijkertijd realiseren we ons dat we voor enorme uitdagingen staan. Preventie en een focus op gezondheid zijn onmisbare schakels om op een goede manier invulling te geven aan de afspraken die in dit akkoord staan.”
Eerstelijnsorganisatie InEen schrijft: ‘Om de continuïteit van de huisartsenzorg te ondersteunen, zet het AZWA stevig in op acties die stimuleren dat huisartsen zich verbinden aan een vaste groep patiënten en wordt geïnvesteerd in de activiteiten die hiervoor regionaal door InEen-leden en huisartsen worden ondernomen. Afspraken over financieel maatwerk zorgen ervoor dat in de regio verder gewerkt kan worden op de continuïteit van huisartsenzorg, bijvoorbeeld door ondersteuning van praktijkhouders, het starten of uitbreiden van praktijken of het introduceren van innovatieve werkvormen. Ook het verminderen van regeldruk en doorontwikkeling van Thuisarts.nl gaan daarbij helpen.’
‘Oké, we zijn er nog niet’, stelt de Landelijke Huisartsenvereniging (LHV). ‘De details en uitwerking volgen nog en dat doen we samen – met collega-huisartsen, partners in de zorg en welzijn en met patiënten. En ja, de financiering is in de financiële paragraaf van het AZWA goed geregeld. Natuurlijk weten we niet of de extra financiële ruimte blijft als het halveren van het eigen risico niet wordt overgenomen door het nieuwe kabinet. Onderdeel van het AZWA is dat we dan de haalbaarheid van de afspraken opnieuw bezien.’
LHV-voorzitter Marjolein Tasche voegt toe: “Met het tekenen van dit aanvullend akkoord blijft de groeiruimte voor de huisartsenzorg (3,5%) en de multidisciplinaire zorg (5%) voor 2027 en 2028 geborgd. Ook als de maatregel voor verlaging van het eigen risico komt te vervallen.”
Mijlpaal
Lex Staal, directeur-bestuurder van Sociaal Werk Nederland, noemt het AZWA een mijlpaal voor de branche sociaal werk. "Het AZWA is gefundeerd op het besef dat zorg en welzijn onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden en dat we alleen samen, in gelijkwaardigheid, kunnen werken aan een gezonder Nederland. Het sociaal werk krijgt hiermee op landelijk niveau de plek die het verdient. We kijken ernaar uit om samen met onze leden en zorgpartners aan de slag te gaan om dit akkoord van het papier af te krijgen en ervoor te zorgen dat dit sociaalwerkorganisaties helpt om regionaal en lokaal nog steviger in positie te komen. Zodat bewoners kunnen (blijven) rekenen op passende ondersteuning in de wijk, en goede zorg als dat nodig is.”
Met het onderhandelaarsakkoord AZWA is er voldoende basis de samenwerking met de zorg te versterken, zo verwacht de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG). Vorig jaar stapte de VNG nog tijdelijk uit de onderhandelingen. Op termijn gaan gemeenten en zorgpartijen werken met zogeheten basisfunctionaliteiten die beschikbaar worden voor iedereen die het nodig heeft. Voorbeelden zijn valpreventieprogramma’s, laagdrempelige steunpunten en mentale gezondheidsnetwerken. Deze basisfunctionaliteiten maken ook een structurele verschuiving van zorggeld naar het sociaal domein mogelijk.
Het gezondheidsperspectief in het AZWA is essentieel om de zorg toegankelijk en betaalbaar te houden, zodat inwoners zoveel mogelijk kans hebben op een gezond leven. 'Onze inwoners zijn gebaat bij afspraken en akkoorden waarmee gemeenten, in samenwerking met de zorg, in staat worden gesteld hen echt te helpen’, aldus de VNG.
Het Hoofdlijnenakkoord Ouderenzorg (HLO) hangt zowel inhoudelijk als financieel samen met het AZWA. Het HLO is vooral gericht op de langdurige zorg. Om vergrijzing op te vangen maken gemeenten hierin ondersteunende afspraken om mantelzorg te versterken, als onderdeel van een basisinfrastructuur die in AZWA is afgesproken. Onderdelen uit het AZWA zijn cruciaal voor de uitvoering van het HLO, waardoor het ondertekenen van het AZWA ook het HLO mogelijk maakt.
Aanpak personeelstekort
“In deze twee akkoorden (AZWA en HLO, red.) zien we een aantal goede stappen in de richting om de groeiende zorgvraag en het personeelstekort aan te pakken en de zorg toekomstbestendig te maken", zegt Verpleegkundigen & Verzorgenden NL (V&VN)-voorzitter Bianca Buurman. "Natuurlijk willen we altijd meer bereiken voor de verpleegkundigen, verzorgenden en verpleegkundig specialisten. Maar in elk geval is het gelukt dat er naast structureel geld voor het opleiden en bij- en nascholen van deze onmisbare zorgverleners flink wordt geïnvesteerd in minder regeldruk. Onder andere door het inzetten van slimme innovaties. Ook komt er meer nadruk op het zelfredzamer maken van cliënten. Dit resultaat gaan we voorleggen aan de leden. Het werk van zorgprofessionals is door deze zorgakkoorden morgen niet ineens anders. Maar in de akkoorden staan wel afspraken die ons helpen om de uitdagingen van de toekomst beter aan te kunnen.”
In 2022 zijn al afspraken gemaakt in het Integraal Zorgakkoord (IZA). De zorg wordt anders: dichter bij huis, met meer aandacht voor het voorkomen van ziekte (preventie) en minder regeldruk. De nieuwe zorgakkoorden moeten die afspraken versnellen en uitbreiden.
